Walter, het hoofdpersonage in de videogame The Journey Home, banjert doorheen het weefsel van de realiteit. Tussen een hoop surreële decors treft hij eveneens taferelen aan die hem aan zijn aardse leven herinneren: een schommel (uit een kindertijd die mogelijks te wensen overliet), de plek van een verkeersongeval (met een allicht intens trauma als gevolg) en een (al dan niet metaforisch) alziend oog.

De Belgische tweepersoonsstudio Joey’s Entertainment is The Journey Home nog volop aan het ontwikkelen, maar een vroege versie maakt straks al haar debuut in de Bozar Arcade – een plek voor inspirerende videogames. Inclusie was het thema van de vorige ‘speelruimte’, naar aanleiding van het Afropolitan Festival. “De nieuwe Bozar Arcade staat in het teken van de tentoonstelling Love is Louder”, vertelt de digitale dramaturg Jafar Hejazi. “Ik ben op zoek gegaan naar games over liefde in de breedste zin. The Journey Home is een meditatie over emoties, dus die past mooi in het rijtje.”

Briljante hofmakerij

Liefde heeft er al een evolutie opzitten in videogames – het thema wordt elk decennium met iets meer oog voor nuance en complexiteit verkend. Het begon in 1987 met comedygame Leisure Suit Larry in the Land of the Lounge Lizards, waarin een double entendres spuwende incel het mikpunt van flink wat grappen was. Een jaar later bevatte de datingsimulator Romantic Encounters at the Dome een ‘steward’ die té voortvarende spelers aanmaande om te dimmen. En in 1997 presenteerde het rollenspel Final Fantasy VII de allereerste videogameromance met Hollywoodaspiraties. De vrijage tussen de hoofdpersonages Cloud en Aerith (en de tragische manier waarop die werd beëindigd) kleurde de tienerjaren van miljoenen millennials.

Max Payne 2: The Fall of Max Payne serveerde in 2003 dan weer een complexe romance tussen twee rouwende geliefden. En Mass Effect 2 pakte in 2010 uit met redelijk briljante hofmakerij: de speler moest in speelbare dialoogscènes écht moeite doen om ervoor te zorgen dat zijn protagonist een van de andere personages (m/v/x/alien) aan de haak zou kunnen slaan.

En dan zwijg ik nog over de indie-videogamebeweging, waarin het liefdesthema vanuit nog meer diverse perspectieven werd belicht. Obsessieve verliefdheid in Braid (2008), de stationsroman als guilty pleasure in Everlove (2014), gay mannen die hun seksualiteit ontdekken én dat moeten combineren met het prille ouderschap in Dream Daddy (2017), toxisch amoureus gedrag in Boyfriend Dungeon (2021), … De lijst is relatief lang. 

Maar niet alles daarvan beantwoordt aan de parameters die Jafar Hejazi hanteert om games te selecteren voor Bozar Arcade. “Ik zal niet ontkennen dat ook het commercieel circuit het thema intussen heeft omarmd”, vertelt de ‘gamescurator’. “Maar de manier waarop is beperkt. Liefde wordt er meestal in geëxploreerd via tekst, en dat probeer ik te mijden. Ik zoek naar games die over taal-, maar ook leeftijdsbarrières heengaan.” Hejazi voegt eraan toe dat het in commerciële games ook bijna uitsluitend om romantische liefde gaat. “Waar zijn de videogames over zelfliefde? Over maatschappelijke liefde? Over de liefde voor familie en vrienden?”

Queer Man Peering Into a Rock Pool.jpg is voor de co-curator van Bozar Arcade een voorbeeld van hoe het dieper kan. De protagonist, een homoseksuele man van middelbare leeftijd, richt erin zijn lege huis in. Vanuit die handeling gaat een mijmering over seksuele identiteit gisten in het hoofd van de speler. “Met de volgende Bozar Arcade wil ik mensen echt doen nadenken over liefde”, zegt Hejazi. “Over hoe we onszelf én elkaar kunnen liefhebben.”

Artistieke expressie

Jafar Hejazi is een digitale dramaturg – bezig met het raakpunt tussen digitale technologie en artistieke expressie. Vanuit zijn achtergrond is hij vaak in de weer met ‘game engines’, met de software die de wereld van een videogame doet draaien. “Wat mij vooral interesseert is de gamificatie van ideeën en concepten”, vertelt de co-curator. “Je kunt erg abstracte dingen toch voelbaar maken met spelmechanieken.”

Voor zijn curatie van Bozar Arcade heeft Hejazi een aantal criteria gedefinieerd. Dat het om ervaringen moet gaan, bijvoorbeeld, niet om competitie. Dat de games door onafhankelijke makers zijn gecreëerd en een canvas zijn voor artistieke expressie. Dat ze thematisch relevant zijn. Dat ze niet louter entertainend zijn, maar ook inspirerend. Dat ze geen extreem geweld of discriminatie bevatten. Dat ze niet de realiteit hoeven na te bootsen, maar juist vanuit een artistiek concept de realiteit proberen te veranderen. Dat ze, welja, kunst zijn.

“Toegegeven, mensen die aan commerciële games werken, beschouwen hun werk ook als kunst”, aldus Hejazi. “Gamedesigners bouwen een wereld en ontwerpen een ervaring. Maar Bozar wil nog een stapje verder gaan. Wat gamebedrijven beter ook zouden doen, in plaats van enkel hun kernpubliek te bedienen. Met Bozar willen we graag een brug slaan tussen de – zeg maar – hoge kunsten en de meer populaire kunsten.”

Een videogame is in de eerste plaats een simulatie. En die kan heel krachtig en overtuigend zijn, zegt de digitale dramaturg. “Technologiebedrijven gebruiken videogames om AI-bots te trainen. Zo kan het ook werken met mensen, lijkt me.”

Kan iemand die de volgende Bozar Arcade bezoekt worden getraind om ‘beter’ te worden in de liefde? “In een bepaald opzicht wel”, gelooft Hejazi. “Wat games al zeer goed doen, is verbinden. Ik zoek games waarin personages met elkaar in contact komen, waarin ze samen een gemeenschap bouwen, waarin ze elkaar dus proberen te begrijpen. Videogames zijn bovendien erg goed in het triggeren van emoties. Speel een FIFA-voetbalspel en je bent emotioneel betrokken. Met de volgende Bozar Arcade wil ik videogames presenteren die dat soort emotionele betrokkenheid koppelen aan zinvolle ideeën over liefde en gevoelens.”

Bozar Arcade is te bezoeken tijdens Love is Louder van 12 oktober tot 5 januari.