Remember to turn down the brightness and mute your phone.
Sinfonia Varsovia
8 Jan.'25
- 20:00
Henry Le Boeufzaal
Grażyna Bacewicz (1909-1969)
Ouverture (1943)
Karol Szymanowski (1882-1937)
Concerto voor viool en orkest nr. 2, op. 61 (1933)
- Moderato - Molto Tranquillo
- Andantino Sostenuto
- Allegramente - Molto Energico
- Andantino - Molto Tranquillo
pauze
Henryk Mikolaj Górecki (1933-2010)
Symfonie nr. 3, "Symfonie van de klaagliederen", op. 36 (1976)
- Lento - Sostenuto tranquillo ma cantabile
- Lento e largo - Tranquillissimo
- Lento - Cantabile-semplice
duur: 100'
Ter gelegenheid van het voorzitterschap van Polen in de Raad van de Europese Unie.
Georganiseerd in samenwerking met het Adam Mickiewicz Instituut.
Medegefinancierd door het Ministerie van Cultuur en Nationaal Erfgoed van Polen.
* In Bacewiczs Ouverture verklankt de rusteloosheid van het Allegro misschien de labiele situatie waarin Polen zich tijdens de Duitse bezetting bevond.
* Opmerkelijk aan de cadenza van Szymanowski’s Vioolconcerto is dat bijna alle noten dubbelgrepen zijn, twee gelijktijdig klinkende tonen: aartsmoeilijk op vlak van intonatie, boogvoering en grepen met de linkerhand.
* Hoor hoe de orkestratie van Górecki’s Derde Symfonie het lamento karakter versterkt: zonder hobo’s en trompetten klinkt de muziek minder scherp en bombastisch.
Muziek uit een verscheurd land
Doorheen de geschiedenis was Polen vaak de speelbal van omringende grootmachten als Pruisen, Rusland of Oostenrijk: tussen 1795 en 1918 was Polen bijvoorbeeld geen zelfstandige natie. In 1919 volgden de Pools-Sovjet en Silezisch-Duitse oorlogen en in 1939 bezette Hitler Polen. Na Wereldoorlog Twee en tot de val van het IJzeren Gordijn in 1989 stond Polen onder toezicht van de Sovjet-Unie. Een dergelijk getormenteerde geschiedenis laat sporen na in de muziek van een land. De drie Poolse werken die vanavond op het programma staan geven daar elk op hun manier blijk van.
Gražina Bacewicz schreef haar Ouverture (1943) bijvoorbeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog en onder Duitse bezetting. Een jaar later ontvluchtte ze Warschau na een opstand. De première van deze ouverture volgde pas na de nederlaag van Nazi Duitsland in 1945. De ouverture heeft een ternaire liedvorm met een vinnig Allegro gedragen door de strijkers in een snelle doorlopende beweging (A), dan een rustig Andante in de houtblazers (B) en een herhaling van het snelle deel (A). Toch is deze korte ouverture op de eerste plaats een briljant openingsstuk dat de toon moet zetten voor een geslaagd concert. Ze had deze functie ook voor het oeuvre van Bacewicz. Het was haar eerste orkestwerk, waarop nog vier grote symfonieën en talloze andere geslaagde orkestwerken zouden volgen. Eindelijk begint haar werk de aandacht te krijgen die het verdient.
Bacewicz was ook een begenadigd violiste die zeven vioolconcerto’s schreef die ze zelf creëerde. Daarmee is een bruggetje gemaakt naar het volgende werk op het programma. Het Tweede Vioolconcerto (1933) is het laatste werk van Karol Szymanowski. We horen twee soorten muzikaal materiaal: uitgesponnen lyrische melodieën die in een dramatische, meer virtuoze climax eindigen, en uit volksdansen afkomstige snelle ritmes. Zoals zijn voorganger Frédéric Chopin putte ook Szymanowski uit de Poolse volksmuziek om zijn verscheurde land een vorm van bestaansrecht te verlenen. In dit geval gaat het om dansen uit het Tatras gebergte, waar Szymanowski toen woonde. Het concerto heeft slechts één deel, maar toch zijn er vier secties in te onderscheiden. Symmetrie lijkt een belangrijk principe te zijn. De laatste sectie bestaat uit een gevarieerde herhaling van de eerste twee secties in omgekeerde volgorde, en een uitgebreide cadenza bevindt zich exact in het midden van het concerto. De opdrachtgever van het concerto, de violist Pawel Kochański die het werk ook creëerde, schreef deze cadenza.
Tot het midden van de jaren 1970 was Henryk Mikolaj Górecki een van de vertegenwoordigers van de Poolse muzikale avant-garde. Zijn Derde Symfonie met als ondertitel "Symfonie van de klaagliederen"(1976) markeert de overgang naar een andere stijl, gekenmerkt door herhaling, eenvoud, modaliteit en een archaïsch klankbeeld. Ze bestaat uit drie bewegingen, waarin een sopraan telkens een tekst zingt die menselijk leed uitdrukt. De muziek is doorgaans uiterst zacht en langzaam (het tempo van elk deel is Lento). Het eerste deel is een canon gebaseerd op een vijftiende-eeuws Pools volkslied. De tekst daarvan behandelt het ‘Mater dolorosa’ thema: de weeklacht van Maria die het lijk van haar zoon vasthoudt. Het tweede deel bestaat slechts uit enkele akkoorden die zoals in een litanie steeds weer herhaald worden. De sopraan zingt de tekst die een jong meisje op de celwand van een Gestapo gevangenis in Zakopane schreef. De finale is gebaseerd op een volksliedje waarin een moeder het lichaam van haar zoon zoekt die door de Duitsers gedood werd tijdens de Silezisch-Duitse oorlog. Górecki varieert die melodie, maar integreert ook motieven uit de vorige twee delen.
Górecki ‘s Derde Symfonie werd in eigen land gunstig onthaald, maar door de internationale kritiek omwille van haar regressieve karakter doorgaans sterk veroordeeld. Dat veranderde drastisch in 1992. Zeventien jaar na de creatie bracht London Sinfonietta toen een opname van dit werk uit die de hitlijsten in het Verenigd Koninkrijk en in de Verenigde Staten wekenlang zou aanvoeren. Met een miljoen verkochte exemplaren was de cd een gigantisch succes. De populariteit is deels te verklaren door het toen nog grote enthousiasme over de val van het IJzeren Gordijn, maar wellicht ook door de herkenbaarheid van het menselijk leed en de noodzaak aan spiritualiteit die erin uitgedrukt worden. Door de zorgvuldige keuze van klaagliederen uit verschillende periodes biedt Górecki ons echter ook een blik op de tragische geschiedenis van zijn verscheurd land.
Mark Delaere
I.
Synku miły i wybrany.
Rozdziel z matką swoje rany;
A wszakom cię, synku miły,
w swem sercu nosiła.
A takież tobie wiernie służyła.
Przemow k matce,
bych się ucieszyła,
Bo już jidziesz ode mnie,
moja nadzieja miła.
II.
Mamo, nie płacz, nie.
Niebios Przeczysta Królowo.
Ty zawsze wspieraj mnie.
Zdrowaś Mario.
III.
Kajze mi sie podzioł
mój synocek miły?
Pewnie go w powstaniu
złe wrogi zabiły.
Wy niedobrzy ludzie,
dlo Boga świętego
cemuście zabili
synocka mojego?
Zodnej jo podpory
juz nie byda miała,
choć bych moje
stare ocy wypłakała.
Choćby z mych łez gorkich
drugo Odra była,
jesce by synocka
mi nie ozywiła.
Lezy on tam w grobie,
a jo nie wiem kandy,
choc sie opytuja
miedzy ludzmi wsandy.
Moze nieborocek
lezy kaj w dołecku.
a mógłby se lygać
na swoim przypiecku.
Ej, ćwierkeycie mu tam,
wy ptosecki boze,
kiedy mamulicka
znalezć go nie moze.
A ty, boze kwiecie,
kwitnijze w około,
niech sie synockowi
choć lezy wesoło.
I.
Mijn zoon, mijn uitverkorene en geliefde,
Laat je moeder je wonden zien,
En omdat, mijn beste zoon,
Ik je altijd in mijn hart heb gedragen
En ik je altijd trouw heb gediend,
Vraag ik je met je moeder te spreken
Om haar gelukkig te maken,
Ook al verlaat je me nu al,
Mijn geliefde hoop.
II.
Neen, moeder, huil maar niet.
Maagdelijke koningin der hemelen,
Ondersteun me altijd.
Wees gegroet, Maria.
III.
Waar is hij naartoe,
Die geliefde zoon van me?
Tijdens de opstand, denk ik,
Heeft de wrede vijand hem gedood.
En jullie, slechte lieden,
In godsnaam,
Waarom hebben jullie hem gedood,
Die zoon van me?
Nooit meer
Zal hij me steunen,
Ook niet als ik huil
Om mijn oude leven.
Ook als mijn tranen
Samenvloeiden tot een tweede Oder,
Zouden ze hem niet opnieuw tot leven wekken,
Die verloren zoon van me.
Hij ligt nu uitgestrekt in zijn graf,
En waar, dat weet ik niet,
Hoewel ik het aldoor blijf vragen
Aan alles en iedereen.
Of zou dat arme kind
Zich ergens in een kuil bevinden
In plaats van uitgestrekt
In zijn behaaglijke bed te liggen?
Oh, zing voor hem,
Kleine vogels Gods,
Want zijn moeder,
Die kan hem niet meer vinden.
En jullie, kleine bloemen Gods,
Bloei alom in het rond,
Zodat mijn zoon
Een gelukkige slaap kan slapen.
Marta Gardolińska
muzikale leiding
Marta Gardolińska kwam in 2018 internationaal in de belangstelling als Young Conductor in Association bij het Bournemouth Symphony Orchestra. Dit leidde tot een Dudamel Fellowship bij de Los Angeles Philharmonic tijdens het seizoen 2019/20, inclusief een uitnodiging om tweede dirigent te zijn van Gustavo Dudamel tijdens de opname van Ives' Vierde Symfonie (Deutsche Grammophon, met een grammy bekroond). Sindsdien werkte ze met orkesten als het London Symphony Orchestra, Swedish Radio Symphony Orchestra, Scottish Chamber Orchestra en het hr-Sinfonieorchester. Momenteel is Gardolińska muzikaal directeur van de Opera national de Lorraine.
Liudmyla Monastyrska
sopraan
De rijke toon van de Oekraïense sopraan Liudmyla Monastyrska trekt al sinds 1996 de aandacht, toen ze in Kiev haar podiumdebuut maakte als Tatjana (Eugene Onegin). Ze wordt geprezen om haar krachtige interpretaties en perfecte technische beheersing, en was enkele jaren eerste soliste bij de Nationale Opera van Oekraïne. In 2010 debuteerde Monastyrska in de Deutsche Oper in Berlijn en op het Puccini Festival in Torre del Lago in de titelrol van Tosca. Haar carrière nam daarna een internationale vlucht. Ze werd uitgenodigd in het Royal Opera House Covent Garden in Londen (Lady Macbeth in Macbeth, Abigaille in Nabucco), La Scala in Milaan (Santuzza in Cavalleria rusticana) en de Deutsche Oper in Berlijn (Odabella in Attila).
Josef Špaček
viool
Josef Špaček, geprezen om zijn zelfverzekerde podiumprésence, zijn virtuositeit en de schoonheid van zijn toon, heeft zich geleidelijk ontpopt tot een van de meest vooraanstaande violisten van zijn generatie. Hij werkte samen met toonaangevende dirigenten als Valery Gergiev en Thomas Adès en trad op met orkesten als het Orchestre de Paris, het Academy of St. Martin in the Fields orchestra, het Konzerthausorchester Berlin, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en Symfonieorkest Vlaanderen. Špaček bracht onder meer een veelgeprezen opname uit van de vioolconcerten van Dvořák en Janáček (Supraphon) en nam de complete sonates voor vioolsolo van Eugène Ysaÿe op. Špaček speelt op de “LeBrun; Bouthillard” Guarneri del Gesù viool (ca. 1732), vrijgevig uitgeleend door Ingles & Hayday.
Sinfonia Varsovia
Sinfonia Varsovia is sinds de oprichting een ambassadeur van de Poolse muziekcultuur. Het orkest ontwikkelde zich uit het Pools Kamerorkest (PCO) dat in 1972 het daglicht zag. De impuls voor uitbreiding kwam er in 1984 met de komst van de legendarische violist Yehudi Menuhin, die de eerste gastdirigent werd.
Sinfonia Varsovia trad op in de meest prestigieuze concertzalen ter wereld, zoals Carnegie Hall (New York), Théâtre des Champs-Elysées (Parijs), Barbican Centre (Londen) en de Wiener Musikverein (Wenen). Het orkest speelde onder leiding van dirigenten als Claudio Abbado, Witold Lutosławski, Lorin Maazel, Emmanuel Krivine, Jerzy Maksymiuk en Krzysztof Penderecki (die van 1997 tot 2020 muzikaal directeur en daarna artistiek directeur van het orkest was), en concerteerde met solisten als Mstislav Rostropovich, Anne-Sophie Mutter, Alfred Brendel, Martha Argerich en Piotr Anderszewski.
Sinfonia Varsovia heeft meer dan 4.000 concerten over de hele wereld gegeven en meer dan 300 platen opgenomen, onder andere voor Decca, Deutsche Grammophon, Naxos, Sony en Warner. Het opgenomen repertoire omvat werken van de 18e eeuw tot nu. Een speciale plaats in het concertprogramma wordt ingenomen door werken van Poolse componisten, zoals Chopin, Penderecki, Paderewski, Lutosławski, Górecki en Kilar. Het orkest heeft talrijke stukken in première gebracht, waaronder werken van Henryk Mikołaj Górecki, Paweł Mykietyn en Krzysztof Penderecki.
23 Jan.'25 - 20:00
Simón Bolívar Symphony Orchestra of Venezuela & Gustavo Dudamel
Tchaikovsky 4
3 Mar.'25 - 20:00
Orchestre de Paris & Mäkelä
Petrushka & Le Sacre du Printemps
11 Mar.'25 - 20:00
Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks & Harding
Mahler: Das Lied von der Erde
20 Mar.'25 - 20:00
Gürzenich-Orchester Köln, Tjeknavorian & Chamayou
Ravel, Mussorgsky, Khachaturian
25 Mar.'25 - 20:00
Polish National Radio Symphony Orchestra & Marin Alsop
Karol Szymanowski - Stabat Mater
30 Mar.'25 - 19:00
Patricia Kopatchinskaja, Vox Luminis & Aurora Orchestra
Dies Irae
24 Apr.'25 - 20:00
Orchestre National de Lyon, Szeps-Znaider & Fischer
Mendelssohn Violin Concerto & Bruckner 7
8 May'25 - 20:00
Koninklijk Concertgebouworkest & Mäkelä
Mahler 1
20 May'25 - 20:00
Berliner Philharmoniker & Petrenko
Mahler 9
23 June'25 - 20:00
Orchestre Métropolitain de Montréal, Nézet-Séguin & Kantorow
Sibelius 2 & Ravel La Valse
Bozar Maecenas
Prince et Princesse de Chimay • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter
Bozar Honorary Patrons
Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt
Bozar Patrons
Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Comte Gabriel Armand • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • Monsieur Tony Bernard • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • De heer en mevrouw Géry Daeninck • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Comte et Comtesse Bernard de Grunne • Madame Nathalie Guiot • De heer en mevrouw Philippe Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur et Madame Claude Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Baron Andreas de Leenheer ✝ • Monsieur et Madame François Legein • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • De heer en mevrouw Thomas Leysen • Monsieur Bruno van Lierde • Madame Florence Lippens • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • Madame Luc Mikolajczak • De heer en mevrouw Frank Monstrey • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Jean Pelfrène-Piqueray • Madame Marie-Caroline Plaquet • Madame Lucia Recalde Langarica • Madame Hermine Rédélé-Siegrist • Monsieur Bernard Respaut • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Madame Gaëlle Siegrist-Mendelssohn • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • De heer en mevrouw Coen Teulings • Messieurs Oliver Toegemann et Bernard Slegten • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • Mevrouw Yung Shin Van Der Sype • Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • Monsieur et Madame Guy Viellevigne • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Goldschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur Robert Willocx ✝ • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Monsieur et Madame Jacques Zucker • Zita, maison d'art et d'âme
Bozar Circle
Monsieur et Madame Paul Bosmans • Monsieur et Madame Paul De Groote • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck
Bozar Young Circle
Mademoiselle Floriana André • Docteur Amine Benyakoub • Mevrouw Sofie Bouckenooghe • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur Avi Goldstein • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur et Madame Melhan-Gam • Dokter Bram Peeters • Monsieur Lucas Van Molle • Monsieur et Madame Clément et Caroline Vey-Werny • Madame Cory Zhang