Remember to turn down the brightness and mute your phone.
Rotterdam Philharmonic, Mallwitz & Andsnes
6 Okt.'24
- 19:00
Henry Le Boeufzaal
Sergej Prokofjev (1891-1953)
Ouverture uit Oorlog en Vrede, op. 91 (1946)
Sergej Rachmaninov (1873-1943)
Concerto voor piano en orkest nr. 3 in d, op. 30 (1909)
pauze
Paul Hindemith (1895-1963)
Mathis der Maler, Symfonie (1934)
Maurice Ravel (1875-1937)
La valse (1919-1920)
Duur: 2u
Opname door VRT
Uitgezonden op 2 november om 20u in Klara Classic
Heroïsche lyriek
Met de opera Oorlog en vrede (1946) stelde Sergej Prokofjev zich de lastige opgave om de monumentale roman van Lev Tolstoj te vertalen naar het podium. Om het geheel enigszins overzichtelijk te houden, wijdde hij de eerste helft van de opera aan de vrede, de tweede aan de oorlog. In de ouverture zijn beide al aanwezig: eerst horen we de heroïsche oorlogsmuziek in het krachtige thema van de koperblazers, vervolgens de romantische vredesmelodieën van de strijkers. Op het einde hernemen de koperblazers het beginthema, nu gesteund door de strijkers in een mix van heroïek en lyriek.
Méér dan virtuoos vertoon
Het Derde pianoconcerto (1909) is een hoogtepunt uit het oeuvre van Sergej Rachmaninov. Toen hij dit concerto schreef, stond Rachmaninov op het punt om na succesvolle Europese tournees ook de Verenigde Staten te veroveren. Het concerto was tegelijk een geschenk aan het Amerikaanse publiek en een proeve van Rachmaninovs kwaliteiten als componist. Waar zijn vorige pianowerken soms nog het verwijt kregen virtuositeit zonder inhoud te zijn, toont Rachmaninov hier zijn vaardigheid om een grootschalige structuur op te bouwen. Ondanks de hoge technische vereisten overheerst de virtuositeit nooit en staat alles in functie van het geheel.
Het Derde pianoconcerto bestaat uit drie delen. Het eerste deel opent met een karakteristiek hoofdthema dat later veelvuldig terugkeert en het concerto tot een samenhangend geheel smeedt. Een voorbeeld vinden we in de cadenza, de virtuoze pianosolo in het eerste deel. Hier speelt de pianist eerst een variatie op het hoofdthema in zware akkoorden, waarna de houtblazers de piano vervoegen met flarden van datzelfde thema. Het langzame tweede deel begint met een onbestemde, organische overgang vanuit het eerste deel. Geleidelijk vestigt zich een lyrisch thema, waarop piano en orkest vervolgens variëren. Ook de overgang naar het derde deel loopt organisch: aan het einde van het tweede deel zet de piano een versnelling in, die uitloopt in het vurige hoofdthema van de finale. In de gejaagde sfeer toont de pianist opnieuw zijn technische kunnen terwijl de muziek langzaam toewerkt naar een triomfantelijke climax.
- De muziek lijkt voor een groot deel afgeleid uit de openingsmaten: in het eerste deel zijn herinneringen aan het hoofdthema nooit veraf, en ook in de latere delen doen sommige passages aan dit thema denken.
Van altaarstuk naar sonoor drieluik
Wat is de rol van de kunstenaar in politiek woelige tijden? Die vraag staat centraal in de opera Mathis der Maler (1935) van Paul Hindemith. In de opera geeft de 16e-eeuwse kunstschilder Matthias Grünewald zijn vak op om deel te nemen aan een politieke opstand, tot hij teleurgesteld raakt in de verzetsbeweging en zijn artistieke roeping opnieuw opneemt. De parallellen tussen Grünewald en Hindemith liggen voor de hand: na de nationaalsocialistische machtsovername in Duitsland was Hindemiths muziek vaak voorwerp van politieke controverse. Zo omschreef Joseph Goebbels hem als ‘atonale lawaaimaker’ in de nasleep van het succes van de symfonie Mathis der Maler (1934). Vervolgens ging het snel: toen Hindemith in 1935 zijn opera voltooide, was een première in Duitsland ondenkbaar geworden. Na de uitspraken van Goebbels en partijgenoten werd zijn muziek veelvuldig geboycot, tot er in 1936 een officieel uitvoeringsverbod van kracht ging.
De inspiratiebron voor de symfonie Mathis der Maler was nog niet het verhaal van Hindemiths latere opera rond Matthias Grünewald, maar diens bekende Isenheimer altaarstuk. Het eerste deel is gebaseerd op het centrale paneel, waarop een ensemble van engelen voor de pasgeboren Christus speelt. Hindemith verklankt dit engelenconcert met sonore harmonieën en zoete melodieën, gevolgd door een snellere passage waarin een levendig thema steeds terugkeert in imitaties. Het tweede deel is gebaseerd op de graflegging van Christus en bestaat uit een zwaarmoedige melodie die langzaam aan sonoriteit wint. Het laatste deel verklankt het paneel met de heilige Antonius, wiens geloof op de proef wordt gesteld door allerlei fantasierijke monsters. Hindemith vertaalt dit beeld in een strijkersmelodie die steeds onderbroken wordt door zenuwachtige tremolo’s, tromgeroffel en orkestrale uitbarstingen. Hierop volgt een passage in een gejaagd tempo vol klankuitbarstingen, die de demonische wezens van het altaarstuk treffend uitbeelden. Pas op het einde brengen de koperblazers met een koraalachtig ‘Alleluia’ de muziek tot rust.
- Hindemith putte veel inspiratie uit renaissance- en barokmuziek. Luister bijvoorbeeld naar de vele imitaties in het eerste deel, die doen denken aan een barokke fuga, of de koraalachtige zetting waarmee de koperblazers het derde deel afsluiten.
Een ballet dat geen ballet mocht zijn
De Franse componist Maurice Ravel schreef zijn ‘poème choréographique’ La valse (1919-1920) in opdracht van Sergej Diaghilev, impresario van de Parijse Ballets Russes. Toen Ravel zijn voltooide partituur aan Diaghilev liet horen, sprak die weliswaar zijn bewondering uit voor Ravels meesterwerk maar achtte hij het niet geschikt voor een ballet. Hoewel La valse succes oogstte als concertstuk, bracht dit voorval een einde aan de goede verstandhouding tussen Ravel en Diaghilev. Diaghilevs twijfel ontstond wellicht doordat Ravels muziek nooit definitief te kennen geeft of ze nu wel of geen wals wil zijn. Aanvankelijk had Ravel nog een eerbetoon aan de wals in gedachten, maar de uitkomst was een dubbelzinnig werk dat het midden houdt tussen ode en parodie. Het stuk kan gezien worden als een korte geschiedenis van de opkomst, bloei en het verval van de wals. De muziek begint met een onbestemd gerommel van de contrabassen, waarboven melodische flarden opdoemen. Vanuit die fragmentarische melodieën vestigt zich een ritmisch patroon dat we herkennen als het hoem-pa-pa van de Weense wals. Vervolgens ontwikkelt zich een ketting van walsmelodieën, die echter gaandeweg het walspatroon ondermijnen met eigenaardige melodische wendingen, dissonante harmonieën en ritmische verschuivingen. De dans wordt ontmanteld tot een bont amalgaam van walsfragmenten, die toewerken naar een even opzwepende als beklemmende finale.
- In La valse wordt het walsritme even subtiel opgebouwd als opnieuw afgebroken. Houd tijdens het luisteren dus steeds de karakteristieke walsritmiek in het achterhoofd.
Robbe Beheydt
Rotterdams Philharmonisch Orkest
Het Rotterdams Philharmonisch Orkest werd opgericht in 1918. Onder Eduard Flipse ontwikkelde het zich vanaf 1930 tot een van de meest prominente Nederlandse orkesten. Met Jean Fournet en Edo de Waart bouwde het orkest in de jaren ’70 verder aan zijn internationale reputatie. De benoeming van Valery Gergiev luidde een nieuwe bloeiperiode in, die sinds 2008 werd voortgezet met Yannick Nézet-Séguin. Hij is sinds 2018 als eredirigent verbonden aan het orkest. Sinds seizoen 2018-2019 is Lahav Shani chef-dirigent van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. De thuisbasis van het orkest is sinds 1966 het Concertgebouw de Doelen in Rotterdam, maar het is ook geregeld te gast op andere locaties, van de Rotterdamse podia tot gerenommeerde zalen in binnen- en buitenland.
Joana Mallwitz
muzikale leiding
De Duitse dirigente Joana Mallwitz studeerde piano en orkestdirectie in Hannover. Sinds haar veelgeprezen debuut op het Salzburg Festival in 2020 met Cosi fan tutte geldt ze als een van de toonaangevende vrouwelijke dirigenten van haar generatie. Mallwitz werd in seizoen 2023/24 chef-dirigent en artistiek directeur van het Konzerthausorchester Berlin en is verder een regelmatige gast bij grote orkesten wereldwijd. Ze dirigeerde onder meer het Wiener Philharmoniker, het Boston Symphony Orchestra, het Philharmonia Orchestra London en het Orchestre National de France. Haar debuten met de Berliner Philharmoniker, het Los Angeles Philharmonic Orchestra en de Metropolitan Opera New York staan gepland voor het seizoen 2024/25.
Leif Ove Andsnes
piano
De Noorse sterpianist Leif Ove Andsnes studeerde aan het conservatorium van Bergen bij Jirí Hlinka en kreeg ook lessen van de Belgische pianoleraar Jacques de Tiège. Vandaag neemt Andsnes exclusief op voor het label Sony Classical. Voorheen bracht hij meer dan 30 cd’s uit bij EMI Classics met repertoire van de tijd van Bach tot nu. Andsnes werd genomineerd voor elf Grammy's en bekroond met vele internationale prijzen, waaronder zeven Gramophone Awards. Tot zijn projecten behoren onder meer The Beethoven Journey, waarin hij Beethovens concerto’s in 108 steden in 27 landen bracht, en Mozart Momentum 1785/86.
eerste viool
Daniel Bard
Hed Yaron Meyerson
Arno Bons
Rachel Browne
Maria Dingjan
Marie-José Schrijner
Noëmi Bodden
Petra Visser
Sophia Torrenga
Annerien Stuker
Alexandra van Beveren
Marie Duquesnoy
Pauli Paananen
Annelieke van Beest
Paulien Holthuis
tweede viool
Charlotte Potgieter
Frank de Groot
Jun Yi Dou
Bob Bruyn
Maija Reinikainen
Babette van den Berg
Melanie Broers
Sarah Decamps
Tobias Staub
Vera Beumer
Annet Verboom
Hugo Berreni
Raquel Marín Garcés
Saskia Peters
altviool
Anne Huser
Galahad Samson
José Nunes
Kerstin Bonk
Janine Baller
Francis Saunders
Veronika Lénártová
Rosalinde Kluck
Leon van den Berg
Olfje van der Klein
Anabel Avendaño
Jan Navarro
cello
Emanuele Silvestri
Joanna Pachucka
Daniel Petrovitsch
Eelco Beinema
Carla Schrijner
Gustaw Bafeltowski
Eleonora Dominijanni
Emma Kroon
Emma Warmelink
contrabas
Matthew Midgley
Jonathan Focquaert
Robert Franenberg
Arjen Leendertz
Ricardo Xambre Neto
Mario Asensio Hérnandez
Javi Clemén Martínez
Harke Wiersma
fluit
Joséphine Olech
Manon Gayet
Beatriz Da Silva Baiao
hobo
Louis Baumann
Anja van der Maten
Ron Tijhuis
klarinet
Bruno Bonansea
Alberto Sanchez Garcia
Romke-Jan Wijmenga
fagot
Lola Descours
Marianne Prommel
Hans Wisse
hoorn
David Fernandez Alonso
Richard Speetjens
Laurens Otto
Pierre Buizer
trompet
Adrian Martinez
Simon Wierenga
Jos Verspagen
trombone
Pierre Volders
Remko de Jager
Rommert Groenhof
tuba
Hendrik-Jan Renes
pauken
Danny van de Wal
slagwerk
Ronald Ent
Adriaan Feyaerts
Martijn Boom
Elías Blanco Del Prado
Tom Pritchard
harp
Charlotte Sprenkels
Elaine van der Wart
Bozar tipt · Bozar recommande
8 Okt.'24 - 20:00
Beatrice Rana
Gaspard de la nuit
18 Okt.'24 - 20:00
Belgian National Orchestra, Hermus & Karg
Song of the Night
30 Okt.'24 - 20:00
Orchestre Philharmonique Royal de Liège & Prabava
John Williams / Steven Spielberg
1 Nov.'24 - 20:00
Pavel Kolesnikov & Samson Tsoy
Stravinsky & Schubert
5 Nov.'24 - 19:00
Cecilia Bartoli & Les Musiciens du Prince - Monaco
Gluck: Orfeo ed Euridice
16 Nov.'24 - 20:00
Belgian National Orchestra, Hermus & Labèque Sisters
Metropolis
24 Nov.'24 - 20:00
Brussels Philharmonic & Bryce Dessner
Concertos
5 Dec.'24 - 20:00
Orchestre des Champs-Elysées & Herreweghe
Beethoven 9
10 Dec.'24 - 20:00
Grigory Sokolov
Bozar Maecenas
Prince et Princesse de Chimay • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter
Bozar Honorary Patrons
Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt
Bozar Patrons
Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Comte Gabriel Armand • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • Monsieur Tony Bernard • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • De heer en mevrouw Géry Daeninck • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Comte et Comtesse Bernard de Grunne • Madame Nathalie Guiot • De heer en mevrouw Philippe Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur et Madame Claude Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Baron Andreas de Leenheer ✝ • Monsieur et Madame François Legein • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • De heer en mevrouw Thomas Leysen • Monsieur Bruno van Lierde • Madame Florence Lippens • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • Madame Luc Mikolajczak • De heer en mevrouw Frank Monstrey • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Jean Pelfrène-Piqueray • Madame Marie-Caroline Plaquet • Madame Lucia Recalde Langarica • Madame Hermine Rédélé-Siegrist • Monsieur Bernard Respaut • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Madame Gaëlle Siegrist-Mendelssohn • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • De heer en mevrouw Coen Teulings • Messieurs Oliver Toegemann et Bernard Slegten • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • Mevrouw Yung Shin Van Der Sype • Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • Monsieur et Madame Guy Viellevigne • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Goldschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur Robert Willocx ✝ • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Monsieur et Madame Jacques Zucker • Zita, maison d'art et d'âme
Bozar Circle
Monsieur et Madame Paul Bosmans • Monsieur et Madame Paul De Groote • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck
Bozar Young Circle
Mademoiselle Floriana André • Docteur Amine Benyakoub • Mevrouw Sofie Bouckenooghe • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur Avi Goldstein • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur et Madame Melhan-Gam • Dokter Bram Peeters • Monsieur Lucas Van Molle • Monsieur et Madame Clément et Caroline Vey-Werny • Madame Cory Zhang