Purcell: Dido and Aeneas - Le Poème Harmonique

Henry Purcell (1659-1695) 

Dido and Aeneas (ca. 1689), opera in drie bedrijven op een libretto van Nahum Tate, Z626 

Overture 
In zijn vlucht uit de ruïnes van Troje zet Aeneas koers naar Italië, waar hij een nieuwe stad moet stichten. Maar door een storm strandt zijn schip op de kust van Carthago, in Noord-Afrika, waar Dido regeert. Dido en Aeneas worden verliefd. 

Act I 
Aan het hof van koningin Dido, gekweld door het voorgevoel van een tragedie, weigert Dido haar liefde te verklaren. Haar zus Belinda, Aeneas en het koor smeken haar en moedigen haar zo aan dat Dido uiteindelijk toegeeft. De akte eindigt met een dans de triomf van liefde en schoonheid. 

• Belinda: Shake the Cloud from off your Brow
• Chorus: Banish Sorrow, banish Care
• Dido: Ah! Belinda, I am pressed with Torment
• Ritornello
• Belinda & Dido: Grief increases by Concealing
• Chorus: When Monarchs unite, how happy their State
• Dido & Belinda: Whence could so much Virtue Spring
• Belinda & Chorus: Fear no Danger to ensue
• Dance: Dioclesian Carnaries
• Belinda, Aeneas & Dido: See, your Royal Guest appears
• Chorus: Cupid only throws the Dart
• Aeneas & Belinda: If not for mine, for Empire’s Sake
• Dance: Chacony (Z 628)
• Chorus: To the Hills and the Vales
• Dance: The Triumphing Dance
• Dance: Curtain Tune in the Tempest, 1674 (Matthew Locke, ca. 1621/3-1677) 

Act II 
Scene I 
In de heksengrot, ontboden door de tovenaar, beramen de heksen Dido's ondergang en de vernietiging van Carthago terwijl Dido en Aeneas zich vermaken en genieten van een zwijnenjacht aan de rand van de stad. De scène eindigt met van donder, bliksem en 'vreselijke muziek'.

• Prelude for the Witches
• Sorceress & First Witch: Wayward Sisters, you that fright
• Chorus: Harm’s our Delight and mischief all our Skill
• Sorceress & Chorus: The Queen of Cartage, whom we hate
• First Witch, Second Witch & Sorceress: Ruined ere the Set of Sun
• Prelude
• First Witch & Second Witch: But ere we this perform
• Chorus: In our deep vaulted cell
• Dance: Echo Dance of Furies 

Scene II 
In een bos zingen Belinda en het koor over de charme van de plek, maar de betovering van de heks begint effect te krijgen. Een storm onderbreekt plotseling deze idyllische scène en isoleert Aeneas van de rest van de groep. Dido en haar hofhouding haasten zich terug naar de stad. Een van de heksen, vermomd als Mercurius, verschijnt voor Aeneas en herinnert hem aan de taak om een nieuw Troje te stichten op Latijns grondgebied. Ze beveelt hem om diezelfde nacht nog uit te varen. Aeneas belooft te gehoorzamen. 

• Ritornelle
• Belinda & Chorus: Thanks to these Lonesome Vales
• Second Woman: Oft she visits this lone Mountain
• Aeneas & Dido: Behold, upon my bending Spear
• Belinda & Chorus: Haste, haste to Town
• Spirit & Aeneas : Stay, Prince and hear great Jove’s Command
• Dance: Ground 

Act III 
Aan de haven. Aeneas komt zijn belofte zonder aarzelen na en veroorzaakt grote vreugde bij de heksen. Zij voorspellen de vernietiging van Carthago en plannen om Aeneas en zijn vloot tot zinken te brengen in een storm. Dido en Belinda arriveren. Aeneas probeert uit te leggen waarom hij moet vertrekken, maar Dido duwt hem weg en beveelt hem te verdwijnen. Eens alleen achtergelaten, geeft ze toe dat “de dood nu welkom is” en geeft zich eraan over. Cupido's komen rozen op haar graf leggen. 

• Prelude
• A Sailor & Chorus: Come away, fellow Sailors
• Dance: The Sailor’s Dance
• Sorceress, First Witch & Second Witch: See the Flags and Streamers curling
• Sorceress: Our next Motion
• Chorus: Destruction’s our delight
• Dance: The Witches’ Dance
• Dido, Belinda & Aeneas: Your Counsel all is urged in vain
• Chorus: Great Minds against themselves conspire
• Dido: Thy hand, Belinda; darkness shades me
• Dido: When I am laid in Earth
• Chorus: With drooping Wings 

Duur: ca. 75 min. 

Le Poème Harmonique wordt ondersteund door het Ministère de la Culture (DRAC de Normandie), het Centre National de la Musique, de Région Normandie, het Département de la Seine-Maritime en de stad Rouen.

Le Poème Harmonique is in residentie bij de Fondation Singer-Polignac als geassocieerd artiest.

Voor haar projecten in Normandië wordt Le Poème Harmonique ondersteund door het Fonds Haplotès. 

Vincent Dumestre, artistiek directeur van Le Poème Harmonique, geeft een woordje uitleg over zijn keuze van repertoire, bijzonder zowel wat qua muzikale inhoud als het mysterie rond de creatie ervan. 

Ik start mijn toelichting met wat in de eerste plaats een evidentie lijkt, maar mij tijdens mijn voorbereiding op het werk opnieuw trof: het genie van Henry Purcell. Omdat Purcell zijn tijdperk samenvat door de melancholie van Dowland en Ferrabosco te doen herleven, de vitaliteit en humor van de Elizabethaanse maskers te omarmen; omdat hij ontleent aan Lully en de muziek van de Franse Grand Siècle citeert; omdat hij de traditie van de koormuziek van Byrd en Gibbons voortzet. 

Maar net zo goed omdat Purcell innoveert: in een muzikale carrière die nauwelijks twintig jaar duurde, componeerde hij in alle genres achthonderd werken met een herkenbare sound: triosonates, theatermuziek, grote religieuze werken, wereldlijke aria’s, spirituele hymnen, orkestsuites, klavierstukken. Tenslotte herkennen we, net als bij Bach en Monteverdi, zijn genie aan zijn melodische inspiratie. Zo is de klaagzang van Dido (When I am Laid in Earth) een van de mooiste aria’s uit de muziekgeschiedenis – en toch geschreven door een jonge man van amper twintig. Wij zullen proberen zo dicht mogelijk te komen bij de oorspronkelijke opbouw en het ritme van het meest populaire meesterwerk van de Engelse opera. Een formidabele uitdaging, want de mysteries rond het ontstaan van de koningin van Carthago zijn even diep als haar tragische einde universeel bekend is! 

De hypothese dat Dido en Aeneas geschreven werd voor een meisjesinternaat in Chelsea wordt tegenwoordig nauwelijks nog verdedigd, ook al is dit de eerste schriftelijke vermelding die we hebben – en die bovendien enkel het libretto betreft. De meest recente onderzoeken laten vermoeden dat het werk gecomponeerd werd voor het hof van Karel II, mogelijk al in 1684. Gaf de dood van de koning, een jaar later, Purcell wel de kans om het werk aan de vorst op scène te brengen? Of was de opvoering door de leerlingen van Chelsea in 1689, in een verkorte en aangepaste versie, in feite de eerste uitvoering? Hoewel dit niet de oorspronkelijke bedoeling van de componist was? Misschien zullen we het nooit weten. Echter, de veronderstelling van een hofopera, beïnvloed door het Lully-model waar de Engelsen de Fransen om benijdden, helpt zowel de structuur van Dido en Aeneas als het belang van de ontbrekende delen te begrijpen. Deze miniatuur tragédie lyrique, die de grote operahervormers van Gluck tot Wagner fascineerde door haar beknoptheid, evenwicht en vloeiende overgang tussen recitatieven, aria’s en koren, heeft een tegengewicht nodig van dansen die het werk structureren en ritmeren. Sommige daarvan kennen we enkel bij naam, maar ze zijn onmisbaar. 

De muzikale benadering van Le Poème Harmonique bevindt zich op het kruispunt van onderzoek en verbeelding, en bouwt voort op onze ervaring met zowel Elizabethaanse als Lodewijk XIV-muziek. Van de eerste getuigt de bundel Love is Strange, die reflecteert op de specifieke instrumentale kleuren en de vereiste kwaliteiten voor deze partituren – een mix van stilistisch inzicht en improvisatievaardigheid. Van de tweede hebben tragédies lyriques, comédies-ballets en grote liturgische werken ons een gevoel voor architectuur en een voorkeur voor contrast binnen de muzikale ontwikkeling gegeven. Bij Dido en Aeneas komen deze twee benaderingen samen in een orkest dat een kamermuzikale mindset behoudt en collectief inventief blijft. Wij geven opnieuw een plaats aan dansen zoals The Basque, The Dance Guitars Chacony, The Thunder and Lightning Horrid Musick en The Gitter Ground, door te putten uit de manuscripten van de Collection of Ayres composed for the theatre by Mr. Purcell, uit Dioclesian, evenals uit werken van Purcells tijdgenoot en vriend Matthew Locke. Ten slotte zijn enkele dansen specifiek gecomponeerd, wat onderstreept dat de moderne uitvoerder, na grondig onderzoek, in de voetsporen kan treden van de componist die hij dient, net zoals zijn tijdgenoten dat deden. 

Tot slot omvat de bezetting van deze productie zangers die regelmatig samenwerken met Le Poème Harmonique, zoals Adèle Charvet, Ana Quintans en Igor Bouin – die de rol van de Heks vertolkt als een lichte bariton, zoals gesuggereerd door de aantekeningen in het prompt book bij de heropvoering van het werk in 1706, toen het werd gecombineerd met Shakespeare’s Measure for Measure. 

Vincent Dumestre 

Le Poème Harmonique

eerste violen
Fiona-Émilie Poupard  
Camille Aubret 
Rebecca Gormezano 
Rozarta Luka 

tweede violen
Louise Ayrton 
Minori Deguchi 
Clara Lemaitre 

altviolen
Sophie Iwamura 
Maialen Loth 

cellos
Lucas Peres 
François Gallon 

contrabassen
Simon Guidicelli 

fluit
Isaure Lavergne 
Neven Lesage 

fagot en fluit 
Krzysztof Lewandowski 

percussie 
Sylvain Fabre 

gitaar
Victorien Disse 
Yuli Bayeul 

harp
Sara Agueda Martin  

virginaal 
Elisabeth Geiger 

Koor 

sopraan 
Hannah Marandin
Isabelle Savigny 
Laura Holm 
Virginie Thomas 

alt 
Cécile Madelin 
Damien Ferrante 

tenor 
Ivar Hervieu 
Stéphan Orly 
Lisandro Pelegrina 
Alexandre Cerveux 
Carlos Porto 

bas 
Roland Ten Weges 
Lucas Bacro 
David Robbe 
Valentin Jansen 

voorbereiding koor 
Jean-Sébastien Beauvais 

Solisten 

Adèle Charvet, Dido (mezzosopraan) 
Jean-Christophe Lanièce, Aeneas (bariton) 
Ana Quintans, Belinda (sopraan) 
Igor Bouin, Sorceress, Sailor (bariton) 
Caroline Meng, First Witch (mezzosopraan) 
Anouk Defontenay, Second Witch (mezzosopraan) 
Fernando Escalona Melendez, Spirit (contratenor) 
Marie Théoleyre, Second Woman (sopraan) 

Vincent Dumestre, leiding 

Bozar Maecenas 

Monsieur et Madame Bertrand Ferrier • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter • Bozar Honorary Patrons • Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt  

Bozar Patrons 

Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Monsieur Thierry Boutemy • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Madame Paloma Castro Martinez de Tejada • Prince et Princesse de Chimay • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • Monsieur Nicolas De Coster et Madame Stéphanie Donnez • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Edouard Derom • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • Monsieur Amand-Benoit D'Hondt • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Claudine Duvivier • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Baron et Baronne Pierre Gurdjian • De heer en mevrouw Philippe en Martine Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Monsieur et Madame François Legein • Monsieur et Madame Charles-Henri Lehideux • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • Monsieur Bruno van Lierde • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • De heer en mevrouw Frank Monstrey (urbion) • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Lucia Recalde Langarica • Monsieur Bernard Respaut • De heer en mevrouw Guy en Martine Reyniers • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini et Monsieur Craig Finch • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • Monsieur Didier Staquet et Madame Lidia Zabinski • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • Monsieur Nikolaus Tacke et Madame Astrid Cuylits • De heer en mevrouw Coen Teulings • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Dr. Philippe Uytterhaegen • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • De heer Marc Vandecandelaere • De heer Alexander Vandenbergen •Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Golschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Madame Danuta Zedzian • Monsieur et Madame Jacques Zucker  

Bozar Circle 

Monsieur et Madame Paul De Groote • Mevrouw Greet Puttaert • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck 

Bozar Young Circle 

Monsieur Axel Böhlke et Madame Clara Huizink • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Laurent Coulie et Madame Cory Zhang • Monsieur Rodolphe Dulait • Madame Ana Fota • Monsieur et Madame Melhan-Gam • De heer Koen Muylle • De heer Sander Muylle • Madame Audrey Noble • Madame Valéria Onofrj • Dr. Bram Peeters • Monsieur Guillaume van Doorslaer et Madame Emily Defreyne 

En onze Leden die anoniem wensen te blijven