Remember to turn down the brightness and mute your phone.

Terug naar het evenement

Azahar - La Tempête

1 Okt.'24
- 20:00

Henry Le Boeufzaal

Santa Maria strella do dia (Alfonso X El Sabio, 1221-1284, Cantigas de Santa Maria)
Kyrie (Guillaume de Machaut, ca. 1300-1377, Messe de Nostre Dame, ca. 1360-65)
Gloria (Igor Stravinsky, 1882-1971, Mass, 1948)
Gloria (de Machaut, Messe de Nostre Dame)
Salve Regina (Saint-Sépulcre de Jérsalem Manuscript, Chantilly, 12th century)
Sanctus (Stravinsky, Mass)
Sanctus (de Machaut, Messe de Nostre Dame)
Ave Maria (Stravinsky, Mass)
Agnus Dei (Stravinsky, Mass)
Ite missa est (de Machaut, Messe de Nostre Dame)
Quenas sas figuras (El Sabio, Cantigas de Santa Maria)
Cantiga de los Reyes Magos (Maurice Ohana, 1913-1992, Cantigas, 1954)
Quen na Virgen groriosa (El Sabio, Cantigas de Santa Maria)
Cantiga del Destierro (Ohana, Cantigas)
Tod aquel que pola Virgen (El Sabio, Cantigas de Santa Maria)
Cantiga de Vela (Ohana, Cantigas)
Cantiga del Azahar (Ohana, Cantigas)
Rosa das rosas (El Sabio, Cantigas de Santa Maria)
Cantiga de la Noche Santa (Ohana, Cantigas)
Santa Maria, strella do dia (El Sabio, Cantigas de Santa Maria
Cantiga del Nacimiento (Ohana, Cantigas)

Luistersleutels

De tekstloze overgangen tussen de muzikale zinnen in het Gloria en het Credo van Machauts mis blijven een mysterie: waren ze bestemd voor instrumenten?
Luister hoe glorieus en stralend Machaut het Sanctus inzet; dit deel zou vele generaties na hem blijven inspireren.
In Stravinski’s Mass is het Sanctus het enige deel waar hij zich enige ‘fantasie’ - in de vorm van versieringen en herhalingen - permitteert in zijn verklanking van de tekst.

Azahar: nieuw licht op een (zeer) oud repertoire

Al eeuwenlang is de oranjebloesem geliefd in de Oosterse cultuur omwille van zijn smaak en geur – hij wordt gebruikt in desserts en parfums. Hij bereikte Europa vanuit de Arabische wereld en het mag dan ook niet verwonderen dat de Spaanse naam voor de oranjebloesem, azahar, werd overgenomen vanuit het Arabisch (az zahr). Azahar is de titel voor het programma waarin het Franse ensemble La Tempête op bloemrijke wijze de Cantigas de Santa Maria combineert met de moderne tegenhangers van Ohana, en Machauts meesterlijke Messe met Stravinski’s Mass. Verwacht u zich niet aan klassieke uitvoeringen: Simon-Pierre Bestion beoogt "de luisteraar te desoriënteren in verschillende tijdperken”. Speciaal voor deze creatie werd bovendien een nieuw lichtontwerp ontwikkeld.

Guillaume de Machaut (1300-1377), Messe de Nostre Dame
Machauts Messe de Nostre Dame prijkt terecht in alle muziekgeschiedenisboeken. Het is de oudste miscyclus – een samenhangende muzikale zetting van alle gezongen delen van de Latijnse mis – door één enkele componist. Machauts muziek verzette technisch en stilistisch heel wat bakens, maar heeft, belangrijker nog, de verdienste dat ze meer dan zeven eeuwen later nog steeds blijft imponeren en ontroeren. Machaut componeerde deze vierstemmige, zesdelige mis vermoedelijk voor de kathedraal van Reims, waar hij kanunnik was.

Igor Stravinski (1882-1971), Mass
Stravinski schreef zijn Mass tussen 1944 en 1948; het was één van de weinige werken die hij niet op bestelling schreef. In een interview met Robert Craft vertelde hij dat enkele missen van Mozart – “rococo-opera-achtige zoetigheden” één van de aanleidingen voor de compositie vormde: “Toen ik deze doorspeelde, wist ik dat ik zelf een mis moest schrijven. Maar dan een echte.” Op sentimentaliteit kunnen we Stravinski in zijn Mass inderdaad niet betrappen: hij hanteert een uitgepuurde, bijna zakelijke stijl waarin de tekst zonder versiering of herhaling wordt gezongen. Opvallend is bovendien dat Stravinski koos voor een katholieke mis, want zelf was hij orthodox: de orthodoxe kerk verbiedt echter het gebruik van instrumenten, en hij wou een werk schrijven dat tijdens de liturgie kon klinken.

De eerste volledige uitvoering van de mis vond plaats in La Scala (Milaan) onder Ernest Ansermet op 27 oktober 1948. In 1950 zou Stravinski de eerste opname van het werk dirigeren; in 1960 maakte hij een tweede opname met het Columbia Symphony Orchestra.

Alfonso El Sabio (1221-1284), Cantigas de Santa Maria
De Cantigas de Santa Maria zijn een zeer uitvoerige cyclus van religieuze liederen, samengesteld op initiatief van Alfonso X el Sabio (‘de Wijze’), koning van Castilië en León. Alfonso’s hof was een culturele hotspot op het kruispunt tussen joodse, Arabische en christelijke cultuur. Het is onzeker wie precies instond voor de teksten en de muziek, maar vermoedelijk schreef Alfonso zelf een aantal van de gedichten, die gesteld zijn in het Galicisch (een taal die aanleunt bij het Portugees), de gangbare taal voor poëzie op dat moment. De meeste liederen zijn lof- en mirakelliederen over de maagd Maria. Drie van de vier handschriften waarin de liederen zijn overgeleverd, zijn rijkelijk verlucht met schitterende miniaturen.

Maurice Ohana (1913-1992), Cantigas
Enkele jaren na Stravinski’s eerste opname, in 1953-54, componeerde de Franse componist Maurice Ohana zijn Cantigas voor twee solisten, koor en instrumentaal ensemble in opdracht van de Norddeutsche Rundfunk (Hamburg). Op 6 februari 1957 werd de compositie voor het eerst uitgevoerd door koor en orkest van de NDR onder leiding van Heinz Freudenthal. Net als Stravinski greep Ohana terug naar een stijl gebaseerd op oude compositietechnieken.

Ohana had Spaanse wortels en groeide op in Marokko en Biarritz vooraleer hij zich in Parijs zou vestigen. Gezien Ohana’s achtergrond en jeugd mag het niet verwonderen dat hij zich aangetrokken wist tot de oude cantiga’s en zich door deze dertiende-eeuwse liederen liet inspireren om zes eigentijdse exemplaren te schrijven. Voor vier delen baseerde Ohana zich op 15de- en 16de-eeuwse Spaanse kerstliederen. In het derde en vierde lied keerde Ohana terug naar de dertiende eeuw. De Cantiga de vela (wake) is een tekst van Gonzalo de Berceo (1197-1264), de oudst bekende Castiliaanse dichter. Eén tekst ontleende Ohana, als eerbetoon, aan Alfonso zelf. Hij betitelde dit deel als Cantiga del Azahar – het deel waaraan het programma zijn naam ontleent.

Pieter Mannaerts

La Tempête is een vocaal-instrumentaal ensemble uit Frankrijk. De focus van het gezelschap ligt op oude muziek, maar moderne repertoires worden zeker niet uitgesloten. Onder leiding van Simon-Pierre Bestion legt La Tempête verbanden tussen verschillende culturen, tijdperken en kunstdisciplines. Het ervaren van timbres en akoestiek vormt een belangrijk uitgangspunt in hun programma’s en ze besteden vaak speciale aandacht aan de enscenering en het gebruik van de ruimte. La Tempête wil het publiek zintuigelijk onderdompelen en gaat daarvoor op zoek naar een specifieke ontmoeten tussen een plek, de kunstenaars en het publiek. Een project is maar geslaagd wanneer er een collectieve ervaring ontstaat.

Klavierspeler, zanger en dirigent Simon-Pierre Bestion combineerde lessen orgel aan het Conservatorium van Nantes bij Michel Bourcier met een opleiding klavecimbel bij Laure Morabito en Frédéric Michel in Parijs. Zijn nieuwsgierigheid naar compositie en hedendaagse muziek bracht hem tot de ontdekking van polyfonie en koorwerken. Hij stelde zijn artistieke doelen bij en richtte zich op koordirectie. Oude muziek, ethnomusicologie, zangtradities, theaterregie, ... Het boeit Bestion allemaal mateloos. In 2007 richt hij het oude muziekensemble Europa Barocca op en iets later het koor Luce del Canto. Met de jaren versmolten de ambities van Bestion met beide ensembles en werden ze samengevoegd tot La Tempête in 2015.

Santa Maria strella do dia (Alfonso X El Sabio, 1221-1284, Cantigas de Santa Maria)

Santa Maria, Strela do dia, mostranos via pera Deus e nos guia.
Ca veer fazelos errados que perder foran per pecados entender de que mui culpados son; mais per ti son perdõados da ousadia que lles fazia fazer folia mais que non deveria.
Amostrar-nos deves carreira por gãar en toda maneira a sen par luz e verdadeira que tu dar-nos podes senlleira ; ca Deus a ti a outorgaria e a querria por ti dar e daria.
Guiar ben nos pod’o teu siso mais ca ren pera Parayso u Deus ten sempre goy’e riso pora quen en el creer quiso ; e prazer-m-ia se te prazia que foss’a mia alm’en tal compannia.

Kyrie (Guillaume de Machaut, ca. 1300-1377, Messe de Nostre Dame, ca. 1360-65)

Kyrie eleison
Christe eleison
Kyrie eleison

Gloria (Igor Stravinsky, 1882-1971, Mass, 1948)

Gloria in excelsis Deo,
et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
Laudamus te, benedicimus te,
adoramus te, glorificamus te.
Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam.
Domine Deus, Rex cælestis,
Deus Pater omnipotens,
Domine, Fili unigenite, Jesu Christe.
Domine Deus. Agnus Dei. Filius Patris.
Qui tollis peccata mundi,
miserere nobis; suscipe deprecationem nostram.
Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis.
Quoniam tu solus sanctus, tu solus Dominus,
tu solus altissimus, Jesu Christe,
cum Sancto Spiritu
in gloria Dei Patris. Amen.

Gloria (de Machaut, Messe de Nostre Dame)

Gloria in excelsis Deo.
Et in terra pax
Hominibus bone voluntatis
Laudamus te
Benedicimus te
Adoramus te
Glorificamus te
Gratias agimus tibi
Propter magnam gloriam tuam.
Domine Deus rex celestis
Deus pater omnipotens
Domine fili unigenite
Ihesu Christe
Domine Deus agnus Dei
Filius patris.
Qui tollis peccata mundi
Miserere nobis
Qui tollis peccata mundi
Suscipe deprecationem nostram

Salve Regina (Saint-Sépulcre de Jérsalem Manuscript, Chantilly, 12th century)

Salve, Regina, Mater misericordiæ, vita dulcedo et spes nostra, salve. Ad te clamamus, exsules filii Evæ. Ad te suspiramus, gementes et flentes in hac lacrymarum valle.

Eia ergo, advocata nostra, illos tuos misericordes oculos ad nos converte. Et Jesum benedictum fructum ventris tui, nobis, post hoc exsilium, ostende. O clemens, o pia, o dulcis Virgo Maria

Sanctus (Stravinsky, Mass)

Sanctus Dominus Deus Sabaoth.
Pleni sunt cæli et terra gloria tua.
Osanna in excelsis.
Benedictus qui venit in nomine Domini.
Osanna in excelsis.

Sanctus (de Machaut, Messe de Nostre Dame)

Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus, Deus Sabaoth!
Pleni sunt caeli et terra gloria tua. Hosanna in excelsis
Benedictus qui venit in nomine Domini. Hosanna in excelsis !

Ave Maria (Stravinsky, Mass)

Ave Maria, gratia plena, Dominus tecum, benedicta tu in mulieribus, et benedictus fructus ventris tui Iesus.
Sancta Maria mater Dei, ora pro nobis peccatoribus, nunc, et in hora mortis nostræ.
Amen.

Agnus Dei (Stravinsky, Mass)

Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem.

Ite missa est (de Machaut, Messe de Nostre Dame)

Ite missa est Deo gratias.

Quenas sas figuras (El Sabio, Cantigas de Santa Maria)

Quenas sas figuras da Virgen partir quér das de séu Fillo, fol é sen mentir.
Porend’ un miragre vos quer’ eu ora contar, mui maravilloso, que quis a Virgen mostrar por hu~a moller que muito se fiar sempre en ela fora, segun fui oyr.

Estz moller bõa ouv’ un fillo malfeitor e ladron mui fort’, e tafur e pelejador; e tanto ll’ andou o dem’ en derredor, que o fez nas maos do juiz viir.

E poilo achou con furto que fora fazer, mando o tan toste en un forca poer; mais sa madr’ouvera por el a perder o sen, e con coita fillou s’a carpir.

Cantiga de los Reyes Magos (Maurice Ohana, 1913-1992, Cantigas, 1954)

De donde la aurora abre su balcón y saca, risueña en brazos al sol, vienen Baltasar, Gaspar y Melchor, preguntando alegres, Por el Dios de amor.

Todos traen presentes De rico valor oro, incienso y mirra Al Rey, Hombre y Dios.
Atabales tocan en Belén, pastor, trompeticas suenan alégrame el son.

Ya vienen caminando los tres reyes de Oriente; un lucero los guía; todos traen presentes; vienen tras de la estrella los tres reyes de Oriente, tras de un lucero vienen.

De estrellas se puso un apretador y un manto de lustro con puntas del sol, Para los chapines que bordados son, Virillas de plata la luna le dió.

Que por vos la mi señora, a carita de plata, correría yo mi caballo a la trapa, a la trapa, a la trapa.

Quen na Virgen groriosa (El Sabio, Cantigas de Santa Maria)

Quen na Virgen grorïosa esperança mui grand’ á, macar seja muit’ enfermo, ela mui ben o guarrá.

E d’est’un mui gran miragre vos quero dizer que ví ; e pero éra meninno, membra-me que foi assí ; ca m’estava éu deante e todo vi e oí, que fezo Santa María, que muitos fez e fará.

Esto foi en aquel ano quand’ o mui bon Rei gãou, Don Fernando, a Capéla e de crischãos poblou ; e sa mollér, a Reínna Dona Beatriz, mandou que fosse morar en Conca, enquant’ el foi acolá.

Cantiga del Destierro (Ohana, Cantigas)

Desterrado parte el Niño, y llora. Díjole su Madre así : “Callad, mi Señor, agora.“
Oíd llantos de amargura. Pobreza, temor, tristura, aguas, vientos, noche escura, con que va Nuestra Señora.

Con su Hijo va huyendo, ya cansado, ya temiendo, ya temblando, ya corriendo tras la fe, su guiadora.

Y llora, “Callad, mi Señor, agora.“
Llora el niño, del hostigo, “O gran rey de mís entrañas“.
Desterrado parte el Niño ; díjole su Madre así : “Callad, mi Señor, agora.“ Nuestra luz alumbradora.

Estando el Niño en sus brazos, fajadillo de retazos, se hicieron mil pedazos los ídolos a deshora, “Callad, mi Señor, agora.“

Tod aquel que pola Virgen (El Sabio, Cantigas de Santa Maria)

Tod’ aquel que pola Virgen quiser do seu ben fazer, cousa que lle faça mingua grande non á de perder.

Com’ ave~o en Toledo a hu~a bõa mollér que polo amor de Santa María dava que quér que ve~ess’ a sua mão aos pobres que mester avian de lle pediren por séu amor seu aver.

En Toled’ á un costume que foi de longa sazon, que quando y casar queren as donas que pobres son, peden aas ricas donas de suas dõas enton, que possan en suas vodas mais ricas aparecer.

“Huyendo a tierras extrañas.“
¡Oh cuáles van caminando, temiendo y atrás mirando si los iba ya alcanzando la gente perseguidora!

Cantiga de Vela (Ohana, Cantigas)

¡Eya velar, eya velar ! Velat aljama de los judíos. Que non vos furten el Hijo de Dios. ¡Eya velar ! Ca furtárvosio querrán. Andréas et Peidro et Johan. Non sabedes tanto descanto que salgades de so el canto. Non sabedes tanta razón que salgades de la prisión. Non sabedes tant de engaño, que salgades ende este año. Tomaseio e Matheo, de furtarlo han grant deseo.

Velat al Hijo de Dios. Guardat bien el sepulcro, los unos digan salmos, otros lecciones. Noche negra ve.

Cantiga del Azahar (Ohana, Cantigas)

Virgen del azahar madre del trigo verde amparo de la soledad. Virgen del amor niño, lucero de abril.

Virgen flor de romero, tú que rocías las azucenas con luz y lágrimas de amor. Virgen de los jardines del cielo, nazarena preciosa. Ya viene el ángel armado con su espada de sol, Virgen del azahar, amparo del amor niño,
lucero de su noche.

Rosa das rosas (El Sabio, Cantigas de Santa Maria)

Rosa das rosas et Fror das frores, Dona das donas, Sennor das sennores. Rosa de beldad’ e de parecer e Fror d’alegria e de prazer, Dona en mui piadosa seer, Sennor en toller coitas e doores.

Atal Sennor dev’ ome muit’ amar, que de todo mal o pode guardar, e pode-ll’ os pecados perdõar, que faz no mundo per maos sabores.
Devemo-la muit’ amar e servir, ca punna de nos guardar de falir ; des i dos erros nos faz repentir, que nos fazemos come pecadores.

Cantiga de la Noche Santa (Ohana, Cantigas)

No la debemos dormir, la Noche Santa. La Virgen a solas piensa qué hará cuando al Rey de luz inmensa parirá.

Si de su divina esencia temblará, o qué le podrá decir.

Santa Maria, strella do dia (El Sabio, Cantigas de Santa Maria)

Santa Maria, Strela do dia, mostra nos via era Deus e nos guia.
Ca veer faze los errados
que perder foran per pecados
entender de que mui culpados son
mais per ti son perdõados
da ousadia que lles fazia
fazer folia mais que non deveria.

Amostrar nos deves carreira
por gãar en toda maneira
a sen par luz e verdadeira
que tu dar nos podes senlleira
ca Deus a ti a outorgaria
e a querria por ti dar e daria.

Guiar ben nos pod' o teu siso
mais ca ren pera Parayso
u Deus ten senpre goy' e riso
pora quen en el creer quiso
e prazer-m-ia se te prazia
que foss' a mia alm' en tal compannia.

Cantiga del Nacimiento (Ohana, Cantigas)

Venida es, venida, al mundo la vida. Venida es al suelo la gracia del cielo a darnos consuelo y gloria cumplida. Nacido ha en Velén el que es nuestro bien, la gracia del cielo venida es al mundo.

Bozar Maecenas

Prince et Princesse de Chimay • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter

Bozar Honorary Patrons

Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt

Bozar Patrons

Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Comte Gabriel Armand • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • Monsieur Tony Bernard • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • De heer en mevrouw Géry Daeninck • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Comte et Comtesse Bernard de Grunne • Madame Nathalie Guiot • De heer en mevrouw Philippe Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur et Madame Claude Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Baron Andreas de Leenheer ✝ • Monsieur et Madame François Legein • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • De heer en mevrouw Thomas Leysen • Monsieur Bruno van Lierde • Madame Florence Lippens • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • Madame Luc Mikolajczak • De heer en mevrouw Frank Monstrey • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Jean Pelfrène-Piqueray • Madame Marie-Caroline Plaquet • Madame Lucia Recalde Langarica • Madame Hermine Rédélé-Siegrist • Monsieur Bernard Respaut • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Madame Gaëlle Siegrist-Mendelssohn • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • De heer en mevrouw Coen Teulings • Messieurs Oliver Toegemann et Bernard Slegten • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • Mevrouw Yung Shin Van Der Sype • Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • Monsieur et Madame Guy Viellevigne • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Goldschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur Robert Willocx ✝ • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Monsieur et Madame Jacques Zucker • Zita, maison d'art et d'âme

Bozar Circle

Monsieur et Madame Paul Bosmans • Monsieur et Madame Paul De Groote • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck

Bozar Young Circle

Mademoiselle Floriana André • Docteur Amine Benyakoub • Mevrouw Sofie Bouckenooghe • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur Avi Goldstein • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur et Madame Melhan-Gam • Dokter Bram Peeters • Monsieur Lucas Van Molle • Monsieur et Madame Clément et Caroline Vey-Werny • Madame Cory Zhang