Remember to turn down the brightness and mute your phone.
Iveta Apkalna
1 Juni'24
- 20:00
St.-Michiels-en St.-Goedele Kathedraal
Pēteris Vasks (1946)
Te Deum
Johann Sebastian Bach (1685-1750)
Passacaglia, BWV 582
Johannes Brahms (1833-1897)
"Herzlich tut mich erfreuen" (11 Choral Preludes, op. posth. 122/4)
"Schmücke Dich, o liebe Seele" (11 Choral Preludes, op. posth. 122/5)
Johann Sebastian Bach
Ricercare a 6 (Musikalisches Opfer, BWV 1079)
Johannes Brahms
"Herzlich tut mich verlangen" (11 Choral Preludes, op. posth. 122/10)
"O Welt, ich muβ dich lassen" (11 Choral Preludes, op. posth. 122/11)
Pēteris Vasks
Hymnus (opgedragen aan Iveta Apkalna)
Duur: +/- 1u15
Als we ons mogen baseren op de titel van haar soloalbum - “Light and Dark” - opgenomen op het Klais orgel in de Elbphilharmonie in Hamburg in 2017, dan houdt de Letse organiste (en titularis van dat orgel) Iveta Apkalna van contrasten. Ook vanavond brengt ze ons bij elkaar voor een programma dat heen en weer slingert tussen duisternis en licht!
Doorheen het programma komen drie componisten beurtelings op het voorplan. Het concert openen en afsluiten doet Iveta Apkalna met muziek van een landgenoot, Pēteris Vasks. Het orgel neemt een belangrijke plaats in in het oeuvre van de 78-jarige componist. Hij is zelf violist en contrabassist van opleiding en werd bekend dankzij een andere muzikale ambassadeur, violist Gidon Kremer. Naast composities voor orgel solo, schreef hij ook werken voor orgel in combinatie met andere instrumenten, zoals Musique du soir voor hoorn en orgel of Fassung voor koor en orgel. Iveta Apkalna, die geroemd wordt als uitvoerder van hedendaagse muziek heeft een grote voorliefde voor de schijfstijl van Pēteris Vasks. “Zijn essentiële inspiratiebron, zowel artistiek als spiritueel, is de natuur. Ik geloof dat dat de echte religie is van Vasks. Via deze twee krachten, de religie en de natuur, spreekt de componist ons aan en raakt hij onze ziel.”
Te Deum, het openingswerk van dit concert, dateert uit 1991. Hymnus, het sluitstuk van dit programma is geschreven in 2018 en opgedragen aan Iveta Apkalna. Recent liet de componist het volgende optekenen: “Ik heb geen tijd meer voor duisternis. In de tijd die ik nog heb, wil ik de weg naar het licht tonen. We hebben zoveel nood aan licht …”.
De tweede componist op het programma is de onvermijdelijke Johann Sebastian Bach, met twee iconische werken uit het repertoire: de Passacaglia BWV 582 en het Ricercar a 6 uit Das Musikalisches Opfer BWV 1079. Het eerste dateert uit zijn jongere jaren in Weimar, rond de jaren 1710; het tweede is één van zijn laatste werken als Thomaskantor in Leipzig, rond 1747. De Passacaglia bestaat uit twintig variaties boven een ostinate bas, waaraan bij wijze van éénentwintigste variatie een vierstemmige fuga is toegevoegd. Elke variatie is een wereld op zich, waarbij Bach de globale constructie nooit uit het oog verliest. Het thema wordt door de pedaal uiteengezet, alvorens de andere drie stemmen hun intrede doen. Na enkele variaties verhuist het thema naar een andere stem, verplaatst het zich van stem naar stem om uiteindelijk niets meer te zijn dan een suggestie die door ons geheugen wedersamengesteld moet worden. De voortgang verloopt in crescendo en de intensiteit neemt toe door de ritmische waarden te verkorten en het polyfone weefsel te verlichten. Na de tiende variatie ontspant de sfeer doordat het aantal stemmen vermindert en de pedaalpartij wordt weggelaten. Vanaf de zestiende variatie herneemt het crescendo door een terugkeer van de bas met daarboven zesstemmige akkoorden, tot we in de twintigste variatie de apotheose bereiken. Dan duikt het fugatische thema op, meteen vergezeld van een contrasubject in achtste noten die per twee herhaald worden. De exposities die volgen, stellen het subject met zijn twee contrasubjecten voor: samen vormen ze een soort van kern waarrond de divertimenti worden opgebouwd. Een sterke harmonische opbouw leidt de slotrede in, waarmee deze magistrale bezwering eindigt.
Het tweede werk van de meester der meesters komt iets verderop in het programma. Het Ricercar voor zes stemmen is een werkelijke tour de force op intellectueel en artistiek vlak. Hier koos Bach voor de toonaard van do klein. Het werk vertrekt van het beroemde thema dat het hele Musikalisches Opfer doorkruist en die als het ware een onderzoek is naar een muzikale val, met de kenmerkende dalende verminderde septiem en de lange chromatisch dalende lijn.
Johannes Brahms is de derde componist in het programma, en het is met vier uittreksels uit zijn muzikaal testament dat we zijn stem horen klinken op het grote Grenzing orgel van de Brusselse kathedraal. Dit muzikaal testament bestaat uit elf koralen die Brahms in 1896 componeerde. Het lijken wel elf overpeinzingen over de dood: Herzlich tut mich erfreuen en Schmücke Dich, o liebe Seele roepen beiden een teder en zacht licht op. De andere twee gekozen koralen, Herzlich tut mich verlangen en O Welt, ich muβ dich lassen zijn van een scherpe intensiteit die op een diepzinnige manier het gevoel van contrast onthult dat de soliste zo na aan het hart ligt, schommelend tussen duisternis en verlichting.
Cindy Castillo
Iveta Apkalna
orgel
De Letse organiste Iveta Apkalna wordt wereldwijd gezien als één van de meest vooraanstaande instrumentalisten van haar generatie. Sinds de opening van de Elbphilharmonie in Hamburg in 2017 is ze er titularis van het Klais orgel. Ze huldigde het orgel in met nieuw werk van Wolfgang Rihm en Jörg Widmann, en nam een jaar later een soloalbum op in deze zaal. Haar orkestdebuut maakte ze in 2007 met de Berliner Philharmoniker en Claudio Abbado. Sindsdien wordt ze door de grote orkesten ter wereld gevraagd om samen te werken. Op haar album Triptychon combineert ze de muziek van Bach en Liszt met werk van haar landgenoot Peteris Vasks. Ze wordt regelmatig uitgenodigd om nieuwe orgels in te huldigen. Recent voerde ze Esa-Pekka Salonens Sinfonia Concertante uit bij de inauguratie van het nieuwe orgel van het Polish National Radio Symphony Orchestra. Naast uitvoerend muzikant is Iveta Apkalna ook actief als artistiek directeur van het Weiwuying Organ Festival in Kaohsiung, Taiwan. Op dit moment is ze ook in residentie bij Konzerthaus Berlin en staan er nog heel wat creaties op het programma.
In het kader van Brussel 2000 werden in de Sint-Michielskathedraal de restauratiewerken van het koor, die op het einde van de jaren 1970 onderbroken werden, hernomen. Bovendien werd er beslist een volledig nieuw orgel te laten bouwen. Er werd een comité opgericht van gerenommeerde organisten onder leiding van Bernard Foccroulle. Op hun advies werd aan de vijf beste orgelbouwers ter wereld gevraagd een offerte te maken. De uiteindelijke keuze viel op het ontwerp van de Duitse orgelbouwer Gerhard Grenzing (Barcelona), dat hij in samenwerking met de Engelse architect Simon Platt had uitgewerkt.
Grenzings vierklaviersinstrument is resoluut gebaseerd op het Plenum met Duits karakter, met toevoeging evenwel van registers die typisch zijn voor de Spaanse traditie (strijdtrompet), de Vlaamse (trompet op het Positief) en de Franse (zwelwerk, harmonische trompet, grondstemmen, cornet). Daarnaast biedt het instrument het comfort van elektronische schakelingen voor de registermechaniek, ook al is de tractuur van de toetsen volledig mechanisch.
De volledige dispositie vind je hier.
Bozar Maecenas
Prince et Princesse de Chimay • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter
Bozar Honorary Patrons
Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt
Bozar Patrons
Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Comte Gabriel Armand • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • Monsieur Tony Bernard • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • De heer en mevrouw Géry Daeninck • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Comte et Comtesse Bernard de Grunne • Madame Nathalie Guiot • De heer en mevrouw Philippe Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur et Madame Claude Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Baron Andreas de Leenheer ✝ • Monsieur et Madame François Legein • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • De heer en mevrouw Thomas Leysen • Monsieur Bruno van Lierde • Madame Florence Lippens • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • Madame Luc Mikolajczak • De heer en mevrouw Frank Monstrey • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Jean Pelfrène-Piqueray • Madame Marie-Caroline Plaquet • Madame Lucia Recalde Langarica • Madame Hermine Rédélé-Siegrist • Monsieur Bernard Respaut • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Madame Gaëlle Siegrist-Mendelssohn • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • De heer en mevrouw Coen Teulings • Messieurs Oliver Toegemann et Bernard Slegten • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • Mevrouw Yung Shin Van Der Sype • Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • Monsieur et Madame Guy Viellevigne • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Goldschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur Robert Willocx ✝ • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Monsieur et Madame Jacques Zucker • Zita, maison d'art et d'âme
Bozar Circle
Monsieur et Madame Paul Bosmans • Monsieur et Madame Paul De Groote • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck
Bozar Young Circle
Mademoiselle Floriana André • Docteur Amine Benyakoub • Mevrouw Sofie Bouckenooghe • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur Avi Goldstein • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur et Madame Melhan-Gam • Dokter Bram Peeters • Monsieur Lucas Van Molle • Monsieur et Madame Clément et Caroline Vey-Werny • Madame Cory Zhang