Remember to turn down the brightness and mute your phone.
European Union Youth Orchestra, Bloch & Chooi
9 Mei'24
- 20:00
Henry Le Boeufzaal
Annelies Van Parys (1975)
EUTOPIA (opdracht Bozar · commande Bozar)
Ludwig van Beethoven (1770-1827)
Concerto voor viool en orkest in D (1806)
- Allegro, ma non troppo
- Larghetto
- Rondo. Allegro
Maurice Ravel (1875-1937)
Boléro (1828)
Duur: +/- 1u20
Onder het beschermheerschap van het Europees Parlement
Met steun van FOD Kanselarij van de Eerste Minister & Fédération Wallonie-Bruxelles
In het kader van het Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie
Op 7 mei 2024 was het op de kop 200 jaar geleden dat de Negende Symfonie van Ludwig van Beethoven (1770-1827) in première ging. In het laatste deel overdonderde Beethoven het toenmalige publiek met een ongezien manoeuvre: de inzet van een koor. De gezongen tekst was An die Freude van Friedrich Schiller, een lofzang op de broederschap van alle mensen. Beethovens zetting kreeg mettertijd de status van een hymne én een protestlied. Zo speelden Chinese studenten het stuk af tijdens de protesten op het Tiananmenplein in 1989. Vermoedelijk schuilt onder het woord ‘Freude’ (vreugde) immers ‘Freiheit’ (vrijheid). In elk geval verbeeldt de tekst eerder een diepe wens dan een vaststelling. In 1972 nam de Raad van Europa de melodie (zonder de tekst) aan als ‘Europees volkslied’, dat uitdrukking geeft aan de gedeelde idealen van vrijheid, vrede en solidariteit. Het is dus geen verrassing dat er Beethoven op het programma staat wanneer het European Union Youth Orchestra in ons land concerteert ter gelegenheid van het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie.
Ludwig van Beethoven schreef zijn Vioolconcerto in 1806, midden in wat soms (met enige zin voor overdrijving) zijn ‘heroïsche periode’ wordt genoemd. Kort na de eeuwwisseling zette Beethoven immers een grote, beslissende stap in zijn componeren. Hij zocht bewust naar eigen artistieke keuzes en ontwikkelde een nieuwe muzikale taal die een stuk dramatischer, aangrijpender en complexer was dan wat hij voordien had gecomponeerd. De nadruk kwam te liggen op expressiviteit en een grote spankracht, aangehouden over steeds langer wordende bogen. Zijn muziek evolueerde zo pijlsnel weg van de transparante klassieke structuren en harmonische spelregels. De composities van de romantische Beethoven zijn monumentale bouwwerken die steunen op een rijke harmonie en een ingenieuze omgang met motieven en thema’s.
Beethovens muzikale evolutie liep parallel met de omwentelingen die zich, in het kielzog van de Franse Revolutie (1789), in de bredere maatschappij voltrokken. Dat die gelijktijdigheid verre van toeval is, blijkt onder meer uit de uitgesproken politieke dimensie die in die periode in de muziek van Beethoven binnensluipt. Het bekendste voorbeeld is ongetwijfeld zijn Derde Symfonie ‘Eroica’, geschreven in 1803-04 en oorspronkelijk opgedragen aan Napoleon Bonaparte. Wanneer die laatste zich tot keizer van Frankrijk kroonde, schrapte de componist de opdracht met zoveel kracht uit zijn manuscript dat er een gat in het papier achterbleef. Rond diezelfde tijd begon Beethoven ook aan zijn opera Fidelio, met de strijd om vrijheid en gerechtigheid als centraal thema. In het Vioolconcerto klinkt dan weer zijn belangstelling voor de ‘revolutionaire’ muziek van zijn Franse vakgenoten door. Met name in de opera lag de nadruk in Frankrijk op een grootse dramatiek, met heroïsche melodieën, referenties aan militaire muziek en een grote, volle orkestklank. Die elementen werkten door in de instrumentale muziek, en grote Franse violisten-componisten zoals Rodolphe Kreutzer, die als componist met één been in de opera stond, katapulteerden zo ook het vioolconcerto als genre naar een nieuw tijdperk. De technische modernisering van de viool gaf die ontwikkeling wind in de zeilen. Beethovens Vioolconcerto incorporeert die nieuwe grandeur ten volle, geschraagd door een klassieke driedelige vorm. Opvallend is ook de sterke uitwerking van motieven doorheen het stuk. Dat zorgt niet alleen voor herkenbaarheid, maar creëert ook de doortimmerde samenhang die nodig is om een grootschalige compositie overeind te houden. Beethovens Vioolconcerto duurt immers bijna dubbel zo lang als een klassiek concerto.
Het kantelpunt in de muziek van Beethoven reflecteert treffend hoe het klassieke componeren van Haydn en Mozart week voor de Romantiek van de 19de eeuw. Beethoven wordt in dat verband vaak de ‘eerste’ moderne kunstenaar genoemd: onafhankelijk, individualistisch en vernieuwend. Bij dat ideaalbeeld hoort ook een veel groter belang van de persoonlijke gedachte- en gevoelswereld van de componist. Beethoven en zijn muziek kwamen zo symbool te staan voor vrijheid en vooruitgang, waarbij het doorbreken van artistieke grenzen wordt verbonden met het doorbreken van vastgeroeste denkbeelden en keurslijven in ruimere zin.
Hoe is het vandaag gesteld met de wensdroom uit An die Freude en de idealen van het Europese project? Met die vraag begon Annelies Van Parys aan EUTOPIA, een nieuw werk dat ze voor dit concert componeerde in opdracht van Bozar. Haar initiële opzet, vertelt Van Parys, was om een hoopvol werk te schrijven, reflecterend op de idealen van broederschap en vrede. Maar terwijl de eerste muzikale ideeën zich uitkristalliseerden, knaagde de actualiteit en kreeg die vraag een ontluisterend antwoord. Dat breekpunt leidde niet tot een Beethoveniaans gat in het papier, maar werd de kern van het werk: de onttovering zit vervat in de noten. De compositie begint in een heldere sfeer, met knipoogjes naar dodecafonie en serialisme, twee compositietechnieken die onlosmakelijk verbonden zijn met ideeën van vooruitgang. Waar Van Parys zich eerst baseert op zuivere spectra, worden die notenverzamelingen gaandeweg vervormd. De textuur van de muziek wordt denser, en de kleur steeds wranger. Dan doen spectra van klokken hun intrede, heel bijzondere klankkleuren die een aangrijpend effect hebben wanneer ze uitvergroot worden tot notenmateriaal voor een heel orkest. Met verschillende ‘klokslagen’ bouwt Van Parys Beethovens melodie op Alle Menschen werden Brüder op, eerst in majeur, dan in mineur. Elke klokslag is zó sterk uitgerokken dat de melodie onherkenbaar is, maar ze ís er wel. De wens uit An die Freude zit onhoorbaar in de muziek.
Tot slot speelt het orkest de Boléro (1928) van Maurice Ravel (1875-1937). Het was een doodeenvoudig maar revolutionair idee: twee melodieën wisselen elkaar af, zonder wijzigingen. In een groot crescendo laten ze alle kleuren van het orkest horen, van een pianissimo begin tot op het einde iedereen meespeelt. Al die tijd herhaalt de snaredrum obstinaat één gedachte.
Rebecca Diependaele
Timothy Chooi
viool
Violist Timothy Chooi betovert zijn publiek wereldwijd met de combinatie van een grote virtuositeit en emotionele diepgang. Hij won onder meer de Eerste Prijs bij de internationale Joseph Joachim Vioolcompetitie en de "Yves Paternot Prijs" op het Verbier Festival. Hij heeft opgetreden met gerenommeerde orkesten en in prestigieuze zalen, waarbij hij lovende kritieken heeft ontvangen. Dit seizoen is Chooi te horen tijdens een tournee met het Royal Philharmonic Orchestra (Londen) en bij het Toronto Symphony. Hij maakt zijn debuut met het Jeugdorkest van de Europese Unie, het Brucknerhaus Orchester en op het Wimbledon Music Festival in Londen. Chooi's opnames vinden wereldwijd weerklank. Momenteel is hij docent viool aan de Universiteit van Ottawa en bespeelt hij twee uitzonderlijke violen: de Titan Guarneri Del Gesu uit 1741, in bruikleen van CANIMEX INC. in Drummondville, Quebec, Canada, en de Engleman Stradivarius viool uit 1709, in bruikleen van de Nippon Music Foundation in Japan.
Alexandre Bloch
muzikale leiding
De Franse dirigent Alexander Bloch verwierf wereldwijde faam na zijn overwinning op de Donatella Flick Conducting Competition in 2012. Sindsdien werkt hij nauw samen met de London Symphony en werd hij snel opgemerkt door het Koninklijk Concertgebouworkest. Zijn muzikaliteit, enthousiasme en energie maken van hem een begeerde dirigent bij zonder andere het Rotterdams Philharmonisch Orkest, Israel Philharmonic, Dresden Philharmonic, Philharmonisches Staatsorchester Hamburg, City of Birmingham Symphony Orchestra, Seoul Philharmonic Orchestra en vele andere toporkesten. Hij dirigeerde ook al de Bayerische Staatsoper in München, de Deutsche Oper Berlin en de opera’s van Lyon en Rijsel. In die stad is hij sinds 2016 artistiek directeur van het Orchestre national de Lille. Bloch was ook Tanglewood Conducting Fellow, een statuut waarin hij zich kon laten begeleiden door mentoren zoals Mariss Jansons, Pierre Boulez, Sir Mark Elder en Esa-Pekka Salonen.
European Union Youth Orchestra
Volgens de UK Guardian biedt het Europees Jeugdorkest (EUYO) "meeslepend, adembenemend goed orkestspel, bruisend van energie met een haarscherpe focus en collectieve durf". De New York Times beschrijft het als "een van de meest vooraanstaande organisaties in zijn soort". Voormalig EU-commissievoorzitter Jean-Claude Juncker noemde het "de best mogelijke ambassadeur voor de Europese Unie". Jaarlijks dingen zo'n 3000 kandidaten uit alle EU-lidstaten mee naar ongeveer 120 plaatsen. Vele alumni werden later vooraanstaande dirigenten, solisten, docenten en instrumentalisten. Het orkest heeft opgetreden in 's werelds grootste concertzalen en festivals, zoals de BBC Proms, Carnegie Hall in New York en het Musikverein in Wenen. Het orkest, opgericht in 1976 door Joy en Lionel Bryer, heeft bijna vijftig jaar gefungeerd als Cultureel Ambassadeur van de EU. Het is momenteel residentieorkest in Grafenegg (Oostenrijk) en houdt kantoor in Cremona’s Accademia Stauffer, met regelmatige optredens op het Bolzano Festival Bozen. In 2024 verwelkomt het orkest dirigenten Iván Fischer en Gianandrea Noseda terug en debuteert pianiste Isata Kanneh-Mason.
Viool
Lucrezia Costanzo IT, concertmeester
Katarzyna Andrzejczak PL
Leonie Asamoah DE
Giulia Barbero BE, IT
Axel Borgqvist SE
Belén Clari Clari ES
Mélissa Daudin FR
Guillaume Duby BE
Daniel Damian Dziatkowiak PL
Eve Gillieron FR
Urška Gutnik SI
Katrin Hafner DE
Vidar Karlsvärd SE
Anja Kralj SI
Nathalie Lewis DE
Maite Mancisidor Vergara ES
Matilda Mensink NL, PT
Dora Merelli HR, IT
Christina Neufeld DE
Max Novojilov CY
Gema Pastor Aller ES
Maria Prem AT
Almudena Quintanilla Andrade ES
Leonie Raß AT
David Ruiz Del Canto ES
Miia Ruubel EE
Matilda Sacco IT
Zofa Sosińska PL
Katharina Strepp DE
Annika Toth AT
Veronika Vladimirova Vencharska BG
Carla Winter DE
altviool
France Bernier FR
Elena Ceccato IT
Jan Cieszyński PL
Bruna Cornudella Pujol ES
Maria Corral Bellon ES
Teresa da Silveira Caleiro PT
Ludvig Dahlström SE
Aina Hujić Mor ES
Bénédicte Leclerc FR
Karina Lewicka PL
Matej Michalec SK
Kevin O’Loughlin IE
Hanna Maria Semper EE
Oliver Vilu EE
cello
Carolane Gonin-Joubert FR
Isaura Guri Cabero ES
Mark Fliderman Kuligin ES
Irène Magloire FR
Giada Moretti IT
Titus Paulsons Johansson SE
Marta Rasztar PL
Pietro Silvestri IT
Jagna Słocińska PL
Mario Teruel Santapau ES
Agnes Wall Ströberg SE
Patrik Zastko SK
contrabas
Inês Araújo PT
Charles Cavailhac FR
Gerard Dalmau Ramírez de Arellano ES
Titouan Gomez FR
Severi Huhdanpää FI
Aušvydas Kriščiūnas LT
Rafael Mendoza Muñoz ES
Félicien Moisseron FR
Mara Reiter DE
Lucía Sánchez Pérez ES
fluit
Jan Chłap PL
Maïa Huet FR
Ola Salamon PL
Anna Winter AT
hobo
Dario Carmona Beltran ES
Tevž Kupljenik SI
Emanuele Momo IT
klarinet
Paola Barba Ocaña ES
Erika Varga HU
Carlos Viñas Martínez ES
saxofoon
Jaime Estévez Moreira ES
Miquel Flores i Mula ES
fagot
Simon Dallmeier DE, FI
Ludger Taubitz DE
Bernardo Dias PT
Alberto Amado Martínez Ruiz ES
hoorn
Lou-Anne Dutreix FR
Federico Mafei IT
Claudio Minervini IT
Benedikt Schmidinger AT
trompet
Marco Cubillas ES
Sándor Nagy HU
Philippe Neumann LU
Yannaël Ortega FR
trombone
Francisco Herrero Figueredo ES
Mateusz Markiewicz PL
bastrombone
William Ronneburg DE
tuba
Andreas Schönthaler IT
slagwerk
Mathias Haslund Birch DK
José Manuel Velert Márquez ES
Massimo Martone IT
Eduardo Machado PT
Isabel Zaragoza Meseguer ES
Markel Perez Etxarri ES
Miklós Veress HU, RO
harp
Ilektra Peleki EL
Vanda Šabaková CZ
piano/celesta
Nikolay Dimitrov BG
Bozar Maecenas
Prince et Princesse de Chimay • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter
Bozar Honorary Patrons
Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt
Bozar Patrons
Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Comte Gabriel Armand • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • Monsieur Tony Bernard • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • De heer en mevrouw Géry Daeninck • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Comte et Comtesse Bernard de Grunne • Madame Nathalie Guiot • De heer en mevrouw Philippe Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur et Madame Claude Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Baron Andreas de Leenheer ✝ • Monsieur et Madame François Legein • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • De heer en mevrouw Thomas Leysen • Monsieur Bruno van Lierde • Madame Florence Lippens • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • Madame Luc Mikolajczak • De heer en mevrouw Frank Monstrey • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Jean Pelfrène-Piqueray • Madame Marie-Caroline Plaquet • Madame Lucia Recalde Langarica • Madame Hermine Rédélé-Siegrist • Monsieur Bernard Respaut • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Madame Gaëlle Siegrist-Mendelssohn • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • De heer en mevrouw Coen Teulings • Messieurs Oliver Toegemann et Bernard Slegten • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • Mevrouw Yung Shin Van Der Sype • Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • Monsieur et Madame Guy Viellevigne • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Goldschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur Robert Willocx ✝ • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Monsieur et Madame Jacques Zucker • Zita, maison d'art et d'âme
Bozar Circle
Monsieur et Madame Paul Bosmans • Monsieur et Madame Paul De Groote • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck
Bozar Young Circle
Mademoiselle Floriana André • Docteur Amine Benyakoub • Mevrouw Sofie Bouckenooghe • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur Avi Goldstein • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur et Madame Melhan-Gam • Dokter Bram Peeters • Monsieur Lucas Van Molle • Monsieur et Madame Clément et Caroline Vey-Werny • Madame Cory Zhang