Remember to turn down the brightness and mute your phone.
Diamanda La Berge Dramm
29 Apr.'25
- 20:00
Les Brigittines
Johann Sebastian Bach (1685-1750)
Partita voor viool nr. 2 in d, BWV 1004
- I. Allemande
- IV. Gigue
John Cage (1912-1992)
Cheap Imitation (1969) (versie voor viool solo)
- I.
Diamanda La Berge Dramm (° 1991)
Chimp (2022) (uittreksels)
Philip Glass (° 1937)
Knee Play 2, uit Einstein on the Beach (1976)
John Cage
The Wonderful Widow of Eighteen Springs (1942)
Duur: 60'
Concert zonder pauze
- Zou het kunnen, vroeg musicoloog James Pritchett zich ooit af, dat Cheap Imitation, met zijn eenvoudige, quasi-doelloos golvende melodie, toch nog een vleugje van de geest van Satie bevat?
- Hoewel er in de partita van Bach slechts één viool te horen is, krijg je toch vaak de indruk van meerstemmige muziek. Dat effect ontstaat door gebroken akkoorden en dubbelgrepen, en door snel heen en weer te schakelen tussen een hoger en lager register.
- Knee play 2 van Philip Glass vormt vanavond een knetterend intermezzo. Ook hier zorgt het ‘opbreken’ van de melodie ervoor dat er verschillende lijnen tegelijk hoorbaar zijn.
"We don’t stand on one leg"
In december 1969 zat John Cage met een huizenhoog probleem. Hij had een arrangement voor twee piano’s gemaakt van een orkestwerk van Erik Satie, Socrate (1918). Het was het vervolg op een vroeger project: in 1947 had hij het eerste deel van Saties compositie al gearrangeerd als begeleidingsmuziek bij een choreografie van Merce Cunningham. Ook nu zou Cages bewerking een dansvoorstelling van Cunningham schragen. Alleen: Editions Max Eschig, de uitgever die de rechten op de muziek van Satie bezat, wilde geen toestemming geven om de muziek te gebruiken. Voor Cage, die de nakende première van de voorstelling niet wilde afzeggen, zat er dus niets anders op dan een nieuw stuk te componeren. Om de choreografie te kunnen behouden, moest het nieuwe werk echter precies dezelfde opbouw hebben: dezelfde ritmes, dezelfde maten en dezelfde frasering, alleen andere noten. Om die opdracht in korte tijd te klaren, schakelde hij het toeval in. Sinds de vroege jaren 1950 had Cage uitvoerig onderzocht hoe hij als componist een minder centrale rol kon spelen in zijn muziek. Dat deed hij nu eens door muzikale beslissingen te delegeren naar de uitvoerders, dan weer door bepaalde keuzes te vervangen door een rol met de dobbelstenen. Of beter: de I Ching (‘Book of Changes’), een klassiek Chinees orakelboek. Het toeval stond zo als een muurtje tussen hem en de muziek in en opende mogelijkheden die nooit ‘spontaan’ zouden ontstaan. Ook voor zijn alternatief voor het Satie-arrangement gebruikte Cage de I Ching. Hij reduceerde de originele partituur tot één melodielijn verving vervolgens elke noot door een willekeurige andere noot. De ritmes en de frasering liet hij onveranderd. De uiteindelijke compositie, Cheap Imitation (1969), volgt zodoende precies het vooropgezette grondplan, maar lijkt in geen velden of wegen nog op het werk van Satie. In weerwil van die lastige ontstaanscontext ging John Cage steeds meer van het stuk houden. Hij maakte er ook een orkestversie van en in 1977 bewerkte hij de muziek voor solo viool.
Wanneer John Cage over Cheap Imitation sprak, leek hij zich bijwijlen echter bijna te verontschuldigen voor het stuk. Auditief verschilt het immers nogal sterk van zijn andere werk uit dezelfde periode. Veeleer lijkt het aan te sluiten bij de klankwereld van The Wonderful Widow of Eighteen Springs (1942), een kort werk voor stem en ‘gesloten’ piano op een tekstfragment uit Finnegans Wake van James Joyce. De piano, met de klep gesloten over de toetsen, wordt in dit stuk bespeeld met de knokkels van beide handen. Die eenvoudige maar originele percussie-op-de-piano vormt een perfecte pendant voor de sobere melodielijn en de raadselachtige tekst. (Met een zelfde combinatie van pragmatiek en vindingrijkheid bewerkte Diamanda La Berge Dramm het stuk voor stem en viool, waarbij ze beide partijen zelf uitvoert.) Anno 1969 drukte Cages liefde voor de muziek van Satie al lang niet meer dezelfde stempel op zijn werk als enkele decennia eerder, en Cheap Imitation voelde als een wat contradictorisch ogend ommetje in zijn oeuvre. Niet veel later raakte Cage evenwel gefascineerd door de kleine en grote tegenstrijdigheden die bij zijn leven en werk leken te horen. Ogenschijnlijke tegenstellingen die misschien niet alleen aanvaardbaar, maar zelfs nodig waren. "We don’t stand on one leg," noteerde hij daarover, "we stand on both.’" "Do nothing for one reason only," schreef hij elders.
Op de concertprogramma’s van Diamanda La Berge Dramm komt de naam John Cage vaak terug. Zijn muziek fungeert als een ijkpunt binnen haar erg brede repertoire, net als het werk van Johann Sebastian Bach (1685-1750). Vanavond speelt ze de eerste vier delen van de Tweede Partita in d – de vier dansen, dus, die voorafgaan aan de beroemde Chaconne. Bachs sonates en partita’s voor solo viool zijn persoonlijke composities, abstracte stukken die niet kaderden binnen concrete opdrachten of professionele verplichtingen. Uitvoerders zijn op hun beurt helemaal op zichzelf aangewezen om met één enkel instrument de rijke klankwereld op te roepen die Bach in de partituur vatte. De sonates en partita’s vormen vandaag echter zo’n imposante mijlpaal binnen de vioolliteratuur, met uiteenlopende interpretaties en talloze opnames, dat de muziek ongenaakbaar, zelfs onbenaderbaar dreigt te worden. Door de status die het geniet, vertelt Dramm, dreigt het grote repertoire ver van de hedendaagse uitvoerder te gaan staan. Het gewicht van de geschiedenis, ondervond ze, heeft een tegenwicht nodig. De openheid van de muziek van John Cage helpt Dramm om dat evenwicht terug te vinden, net als zingen. En terwijl het zingen eerst in functie stond van haar vioolspel, groeide het uit tot een volwaardig deel van haar muzikaal arsenaal. Meer zelfs: het verkennen van haar stem in letterlijke zin hielp haar om ook figuurlijk haar stem te vinden.
De stap naar het componeren zette ze als vanzelf, vertelt Diamanda La Berge Dramm, wanneer teksten van dichter Steven J Fowler met haar muzikale verbeelding aan de haal gingen. De eerste noten van Chimp, haar album op teksten van Fowler, waren een sample uit (jawel!) de Chaconne van Bach, die ze kort tevoren had opgenomen. Met heel eenvoudige middelen creëert Dramm een rijke, intieme, verfrissende muziek. Haar instrumentarium breidt ze uit met haar stem, een elektrische viool, een ouderwetse Moog en een paar pedaaltjes. Tegelijk blijft alles wezenlijk verbonden met de viool, het ‘doosje dat haar huisje is’. Chimp is ongekunsteld, onverstoorbaar en hoogst persoonlijk. Niettemin, of net daardoor, lijkt Dramm in dit programma de verste uithoeken van haar muzikale universum met elkaar te verbinden.
Rebecca Diependaele
Diamanda La Berge Dramm
viool
Diamanda La Berge Dramm groeide op in Amsterdam in een muzikale familie en speelt viool sinds haar vierde. Al op jonge leeftijd werd ze omringd door spilfiguren uit de klassieke muziek, de avant-garde- en improvisatiescene. Dramm studeerde in Den Haag, Boston en Amsterdam en ontving na haar diplomering de John Cage Award voor haar inzet voor de hedendaagse muziek. Inmiddels groeide ze uit tot een internationaal succesvol solist, kamermusicus en bandlid. Dramm werkte intensief samen met muzikale vernieuwers als Alvin Lucier, Garth Knox en Georg Friedrich Haas. Zo bracht ze samen met Garth Knox een nieuwe set concertetudes uit, Violin Spaces. Haar langdurige samenwerking met de Britse dichter SJ Fowler resulteerde in de EP Beastings (2019), en het album Chimp (2022).
Bozar
Bozar
Bozar
Bozar
Bozar
Bozar
Bozar
Bozar
Bozar Maecenas
Monsieur et Madame Bertrand Ferrier • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter • Bozar Honorary Patrons • Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt
Bozar Patrons
Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Monsieur Thierry Boutemy • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Madame Paloma Castro Martinez de Tejada • Prince et Princesse de Chimay • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • Monsieur Nicolas De Coster et Madame Stéphanie Donnez • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Edouard Derom • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • Monsieur Amand-Benoit D'Hondt • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Claudine Duvivier • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Baron et Baronne Pierre Gurdjian • De heer en mevrouw Philippe en Martine Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Monsieur et Madame François Legein • Monsieur et Madame Charles-Henri Lehideux • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • Monsieur Bruno van Lierde • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • De heer en mevrouw Frank Monstrey (urbion) • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Lucia Recalde Langarica • Monsieur Bernard Respaut • De heer en mevrouw Guy en Martine Reyniers • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini et Monsieur Craig Finch • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • Monsieur Didier Staquet et Madame Lidia Zabinski • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • Monsieur Nikolaus Tacke et Madame Astrid Cuylits • De heer en mevrouw Coen Teulings • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Dr. Philippe Uytterhaegen • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • De heer Marc Vandecandelaere • De heer Alexander Vandenbergen •Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Golschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Madame Danuta Zedzian • Monsieur et Madame Jacques Zucker
Bozar Circle
Monsieur et Madame Paul De Groote • Mevrouw Greet Puttaert • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck
Bozar Young Circle
Monsieur Axel Böhlke et Madame Clara Huizink • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Laurent Coulie et Madame Cory Zhang • Monsieur Rodolphe Dulait • Madame Ana Fota • Monsieur et Madame Melhan-Gam • De heer Koen Muylle • De heer Sander Muylle • Madame Audrey Noble • Madame Valéria Onofrj • Dr. Bram Peeters • Monsieur Guillaume van Doorslaer et Madame Emily Defreyne