Remember to turn down the brightness and mute your phone.
Cecilia Bartoli & Les Musiciens du Prince - Monaco
5 Nov.'24
- 19:00
Henry Le Boeufzaal
Christoph Willibald Gluck (1714-1787)
Orfeo ed Euridice (versie van 1769)
- Akte I
- Akte I
- Akte III
Duur: 1u30
Gluck en de hervorming van de opera
Ook al waren de eerste operacomponisten als Peri of Caccini in de eerste plaats zangers, toch wilden ze in hun theatermuziek niet per se een verheerlijking van de menselijke stem. Zij hadden niet het belcanto voor ogen, maar wel degelijk een dramma in musica waarin de muziek ondergeschikt was aan de tekst, en waar naast de dramatische vertelling ook plaats was voor gevoelsuitdrukking. Vanuit dit ideaal ontstond ook het meesterwerk Orfeo van Monteverdi. Pas in het begin van de achttiende eeuw, met de opkomst van het belcanto, onderging de opera een diepgaande gedaanteverwisseling: de zangers en zangeressen werden het middelpunt van het muziektheater. De rol van de componist en librettist beperkte zich tot het verschaffen van het nodige materiaal aan de solist om zijn talenten te kunnen tonen. Het evenwicht tussen handeling en schouwspel, tussen recitatief en aria helde over naar een nieuw extreem. Het 17e-eeuwse ideaal van de pioniers van de opera uit de Florentijnse Camerata was snel vergeten, het publiek ging alleen nog naar het theater om solisten te horen zingen op de meest virtuoze en meest verleidelijke manier. De castraat en prima donna waren heer en meester(es) op de operascène.
Omdat het libretto als bijkomstig beschouwd werd, was het dus niet meer nodig om aan elk werk een eigen structuur te geven. Of het nu in Londen, Napels of Wenen gecomponeerd werd, een opera seria was altijd een afwisseling tussen recitatief en aria da capo in drie bedrijven die onderverdeeld werden in een twintigtal scènes met telkens drie koppels zangers als vedetten. Tegen het midden van de achttiende eeuw raakte dit model, ontwikkeld door Metastasio, gaandeweg in onbruik. Meer en meer keek men uit naar een genre waarin de tekst recht werd aangedaan. In deze context voerde Christoph Willibald Gluck (1714-1787) een vernieuwing van de opera door. Orfeo ed Euridice (1762) is daarbij een referentiepunt, niet alleen in het oeuvre van Gluck maar in de hele geschiedenis van de opera: het is het werk waarin de componist voor het eerst zijn vernieuwende principes gebruikt. De kernidee van Gluck was dat de muziek volledig in dienst moest staan van de poëzie en het drama. De personages drukten zich uit in een declamatorisch stijlidioom en niet langer in aria’s waarin virtuositeit om virtuositeit werd gecultiveerd. Door dit vertellend karakter van de aria te combineren met een frequent gebruik van het recitativo accompagnato (recitatief met orkestbegeleiding) werd het verschil tussen aria en recitatief gereduceerd. De scenische handeling kreeg een grotere continuïteit en dramatische waarachtigheid.
Hiervoor had Gluck echter librettisten nodig die hem adequaat poëtisch materiaal konden bezorgen. Zoals bijvoorbeeld graaf Giacomo Durazzo en vooral Raniero de’ Calzabigi, een Italiaan met veel aanzien in het Weense culturele leven. Net als Gluck was hij een kenner was van het werk van Metastasio en een groot bewonderaar van de Franse tragédie lyrique van Lully en Rameau. Als discipel van de encyclopedisten en Jean-Jacques Rousseau predikte Calzabigi realisme en een grotere natuurlijkheid in het theater. Hij wou breken met de stereotiepe dramatische structuur à la Metastasio en was ervan overtuigd dat de strikte opdeling tussen narratieve recitatieven en beschouwende aria’s een belemmering vormde voor een continue evolutie in de gevoelsexpressie van de personages. Het waren precies deze gevoelens en emoties die hij wilde ensceneren. Gluck van zijn kant minimaliseerde geenszins de rol van Calzabigi in de uitwerking van deze nieuwe operataal. De componist achtte hem immers verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de nieuwe Italiaanse opera en benadrukte zijn cruciale rol als librettist in de ontwikkeling van zijn oeuvre.
Orfeo ed Euridice
Herders en nimfen treuren in het eerste bedrijf samen met Orfeus op het graf van Euridice. Van bij het beginkoor tot aan de finale wordt het werk doordrongen van een sombere stemming. Het koor neemt een centrale plaats in, hetzij als bondgenoot hetzij als tegenstander van Orfeus. Het belang van het koor en de grote plaats die aan de dans besteed wordt, stammen rechtstreeks af uit de Franse traditie. Gluck concipieert in de twee eerste bedrijven de scènes waarin het koor samen met Orfeus aanwezig is als een monumentaal en symmetrisch geheel. Amor speelt geen essentiële rol en wellicht daarom zingt het personage een aria in de traditionele stijl, de enige uit heel de opera. In het laatste bedrijf bevindt Orfeus zich in aanwezigheid van Euridice en Gluck componeert hier een lang recitativo accompagnato dat uitmondt in de bekende aria Ché faro senza Euridice. Het feit dat Orfeus niet alleen moet gehoorzamen aan het verbod om Euridice te bekijken, maar bovendien de stilte moet bewaren verhoogt de dramatische spanning van het stuk. Dit opgelegde stilzwijgen komt uit de originele mythe, maar werd niet gebruikt door Ovidius en Vergilius en alle librettisten die zich op hun verhaal baseerden. Door dit ‘dubbele verbod’ opnieuw te gebruiken slaagden Calzabigi en Gluck erin een scène op te bouwen met een grote dramatische draagkracht: Orfeus draait zich niet om uit verlangen om zijn geliefde te zien, maar omdat zij zijn houding niet begrijpt en, zonder zijn liefde, wanhopig verkiest terug te keren naar de hel.
Via een aaneenschakeling van minder virtuoze aria’s en recitatieven komen de emoties in perfecte symbiose met de handeling tot uitdrukking, zonder het verloop te vertragen zoals het geval was in de opera seria. Ook het orkestraal raffinement speelt hierbij een belangrijke rol. De kornetten en trombones brengen kleur en kracht in het koor, en Gluck geeft aan verschillende instrumenten een concertante rol: de hoorns, hobo’s, fagotten, fluiten, harp, ... De componist aarzelde ook niet om een ‘oud’ instrument als de schalmei en een baroktechniek als de echo te gebruiken. Het orkest is een ‘acteur’ in het drama.
Orfeo ed Eurdice kende meteen een groot succes, getuige de 19 voorstellingen die plaatsvonden in Wenen in 1762, het jaar van zijn compositie. Het succes verspreidt zich over Europa en in 1774 realiseerden Gluck en Calzabigi een Franse versie voor Parijs. De opera droeg in belangrijke mate bij tot de internationale erkenning van Gluck. “Nous sommes tous gluckistes à Ferney”, verklaarde Voltaire ooit. Rousseau, zelf niet echt een voorstander van Glucks visie, bracht het mooiste denkbare eerbetoon voor een kunstwerk: “Twee uur doorbrengen in de vreugde van een dergelijk groot plezier, overtuigt me dat het de moeite waard is te leven.”
Naar Pieter Andriessen
Gianluco Capuano
muzikale leiding
Gianluca Capuano studeerde orgel, compositie, directie, oude muziek en filosofie in zijn geboortestad Milaan. Sinds 2019 staat hij aan het hoofd van het ensemble Les Musiciens du Prince – Monaco. Hij trad op in heel Europa en in de Verenigde Staten, Rusland en Japan als dirigent, organist en continuospeler. In 2023-2024 dirigeerde hij Orfeo ed Euridice in het Palau de les Arts Reina Sofía in Valencia, Giulio Cesare en Brahms’ Ein deutsches Requiem in Monte Carlo en Norma in de Bayerische Staatsoper.
Cecilia Bartoli
Orfeo (mezzosopraan)
De Italiaanse mezzosopraan Cecilia Bartoli is een van de grootste artiesten in
de klassieke muziek, met een uitzonderlijke carrière die meer dan 30 jaar omspant en nog steeds voortduurt. Haar werk is gegroeid uit haar passie voor het herontdekken van vergeten partituren en haar diepe interesse in historisch geïnformeerde vertolkingen. Haar ambitieuze en alom geprezen projecten omvatten diverse kunstvormen en hebben haar internationale erkenning opgeleverd. Haar opmerkelijke carrière staat model voor toekomstige generaties en maakt haar tot een persoonlijkheid die haar stempel zal drukken op de muziekgeschiedenis.
Melissa Pétit
Euridice & Amore (sopraan)
De Franse sopraan Mélissa Petit studeerde piano en zang in Saint-Raphaël en
Nice. In 2015 maakte ze haar debuut bij de Opéra national de Paris als Giannetta
(in Donizetti’s L’elisir d’amore). Tot Petits meest recente successen horen haar
veelgeprezen debuut in de titelrol van Janáčeks Het sluwe vosje, haar debuut bij
de Staatsoper Berlin als Ilia in Idomeneo én haar debuut als Sophie in Strauss’ Der Rosenkavalier in het Grand Théâtre de Genève. Ook ging Petit met Cecilia Bartoli op tournee langs de meest prestigieuze concertzalen van Europa als Servilia in Mozarts La Clemenza di Tito.
Il Canto di Orfeo
Il Canto di Orfeo werd in 2005 opgericht door Gianluca Capuano. Het vocale
en instrumentale ensemble legt zich toe op barokmuziek, met een bijzondere focus op werk van Giacomo Carissimi en zijn studenten. Daarnaast speelt het ensemble geregeld muziek uit de late renaissance en hedendaags werk. Il Canto di Orfeo nam onder meer aria’s van Galuppi op en wijdde een album aan madrigalen uit het zestiende-eeuwse Mantua en Ferrara. Het ensemble wordt zeer gewaardeerd voor zijn interpretaties van vocale Italiaanse barokmuziek en verschijnt geregeld op toonaangevende festivals voor oude muziek in Italië, Frankrijk, Oostenrijk, Zwitserland en Duitsland.
Les Musiciens du Prince - Monaco
Het orkest Les Musiciens du Prince - Monaco werd in het voorjaar van 2016
opgericht op initiatief van Cecilia Bartoli in samenwerking met Jean-Louis Grinda, toenmalig directeur van de Opera van Monte-Carlo. Dit orkest doet de traditie van de Europese hoven van de 17e en 18e eeuw herleven, en brengt de beste internationale musici op historische instrumenten samen. Het richt zich op zeldzame werken uit de barokperiode en op Mozart en Rossini. Samen met Cecilia Bartoli treden ze op in de grootste concertzalen van Europa, onder de toejuiching van het publiek en een unanieme internationale pers. Gianluca Capuano is sinds maart 2019 chef-dirigent van het orkest.
Il Canto di Orfeo
sopraan
Maria Dalia Albertini
Laura Andreini
Caterina Iora
Arianna Miceli
Naoka Ohbayashi
alt
Giulia Beatini
Paola Cialdella
Jacopo Facchini
Annalisa Mazzoni
Elisabetta Vuocolo
tenor
Alessandro Baudino
Paolo Borgonovo
Maurizio Dalena
Stefano Gambarino
Peter Gus
bas
Cesare Costamagna
Lorenzo Martinuzzi
Luca Scaccabarozzi
Yannis Vassilakis
Pier Marco Viñas
Les Musiciens du Prince - Monaco
eerste viool
Thibault Noally
Agnes Kertesz
Andrea Vassalle
Roberto Rutkauskas
Muriel Quistad
Anna Urpina
Anaïs Soucaille
Elena Telo
tweede viool
Nicolas Mazzoleni
Francesco Colletti
Gian Andrea Guerra
Laura Cavazzuti
Reyes Gallardo
Svetlana Fomina
altviool
Diego Mecca
Massimo Percivaldi
Elisa Imbalzano
Erica Alberti
cello
Antonio Papetti
Nicola Brovelli
Anna Camporini
Rolando Moro
contrabas
Roberto Fernandez de
Larrinoa
Clotilde Guyon
hobo
Pier Luigi Fabretti
Guido Campana
fluit
Pablo Sosa
Rebekka Brunner
fagot
Benny Aghassi
hoorn
Ulrich Hübner
Claude Padoan
trombone
Seth Quistad
Cas Gevers
Gunter Carlier
harp
Marta Graziolino
slagwerk
Saverio Rufo
fortepiano
Maria Shabashova
3 Dec.'24 - 20:00
Alexander Chance & Toby Carr
Love and Loss
5 Dec.'24 - 20:00
Orchestre des Champs-Elysées & Herreweghe
Beethoven 9
10 Dec.'24 - 20:00
Grigory Sokolov
12 Dec.'24 - 20:00
Akademie für Alte Musik Berlin
Bach: Magnificat
10 Jan.'25 - 20:00
Jordi Savall & Hespèrion XXI
Un Mar de Músicas
24 Feb.'25 - 20:00
Graindelavoix & Jan Michiels
Epitaphs of Afterwardness
14 Maa.'25 - 20:00
Vox Luminis & Lionel Meunier
Ein Deutsches Barockrequiem
9 Apr.'25 - 20:00
Le Poème Harmonique
Purcell: Dido and Aeneas
15 Juni'25 - 19:00
Los Angeles Master Chorale & Peter Sellars
Music to Accompany a Departure
Bozar Maecenas
Prince et Princesse de Chimay · Monsieur et Madame Betrand Ferrier · Barones Michèle Galle-Sioen · Monsieur et Madame Laurent Legein · Madame Heike Müller · Monsieur et Madame Dominique Peninon · Monsieur et Madame Antoine Winckler · Chevalier Godefroid de Wouters d’Oplinter
Bozar Honorary Patrons
Comte Etienne Davignon · Madame Léo Goldschmidt
Bozar Patrons
Monsieur et Madame Charles Adriaenssen · Madame Marie-Louise Angenent · Comtesse Laurence d’Aramon · Monsieur Jean-François Bellis · Baron et Baronne Berghmans · Monsieur Tony Bernard · De heer Stefaan Bettens · Monsieur Philippe Bioul · Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman · Madame Laurette Blondeel · Comte et Comtesse Boël · Monsieur et Madame Thierry Bouckaert · Monsieur Thierry Boutemy · Madame Anny Cailloux · Madame Valérie Cardon de Lichtbuer · Madame Catherine Carniaux · Madame Paloma Castra Martinez de Tejada · Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault · Mevrouw Chris Cooleman · Monsieur et Madame Jean Courtin · Monsieur et Madame Denis Dalibot · Madame Bernard Darty · Monsieur Jimmy Davignon · De heer en mevrouw Philippe De Baere · Monsieur Nicolas De Coster et Madame Stéphanie Donnez · De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi · Monsieur Edouard Derom · Monsieur Patrick Derom · Madame Louise Descamps · De heer Bernard Dubois · Mevrouw Sylvie Dubois · Madame Claudine Duvivier · Madame Dominique Eickhoff · Baron et Baronne William Frère · De heer Frederick Gordts · Comte et Comtesse Bernard de Grunne · Monsieur et Madame Pierre Gurdjian · De heer en mevrouw Philippe en Martine Haspeslagh - Van den Poel · Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein · Monsieur Jean-Pierre Hoa · De heer Xavier Hufkens · Madame Bonno H. Hylkema · Madame Fernand Jacquet · Baron Edouard Janssen · Monsieur et Madame Jean-Louis Joris · Monsieur et Madame Adnan Kandyoti · Monsieur Sander Kashiva · Monsieur Sam Kestens · Monsieur et Madame Klaus Körner · Madame Marleen Lammerant · Monsieur Pierre Lebeau · Monsieur et Madame François Legein · Madame Gérald Leprince Jungbluth · Monsieur Xavier Letizia · De heer en mevrouw Thomas Leysen · Monsieur Bruno van Lierde · Monsieur et Madame Clive Llewellyn · Monsieur et Madame Thierry Lorang · Madame Olga Machiels-Osterrieth · De heer Peter Maenhout · De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën · De heer en mevrouw Frederic Martens · Monsieur Yves-Loïc Martin · Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey · De heer en mevrouw Frank Monstrey (urbion) · Madame Philippine de Montalembert · Madame Nelson · Monsieur Laurent Pampfer · Famille Philippson · Monsieur Gérard Philippson · Madame Lucia Recalde Langarica · Monsieur Bernard Respaut · De heer en mevrouw Guy en Martine Reyniers · Madame Fabienne Richard · Madame Elisabetta Righini et Monsieur Craig Finch · Monsieur et Madame Frédéric Samama · Monsieur Grégoire Schöller · Monsieur et Madame Philippe Schöller · Monsieur et Madame Hans C. Schwab · Monsieur et Madame Tommaso Setari · Monsieur et Madame Olivier Solanet · Monsieur Eric Speeckaert · Monsieur Jean-Charles Speeckaert · Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt · Madame Anne-Véronique Stainier · Monsieur Didier Staquet et Madame Lidia Zabinski · De heer Karl Stas · Monsieur et Madame Philippe Stoclet · Monsieur Nikolaus Tacke et Madame Astrid Cuylits · De heer en mevrouw Coen Teulings · Monsieur et Madame Philippe Tournay · Monsieur Jean-Christophe Troussel · Dr. Philippe Uytterhaegen · Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout · De heer Marc Vandecandelaere · De heer Alexander Vandenbergen · Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw · De heer Koen Van Loo · De heer en mevrouw Anton Van Rossum · De heer Johan Van Wassenhove · Monsieur et Madame Michel Wajs-Golschmidt · Monsieur et Madame Albert Wastiaux · Monsieur Luc Willame · Monsieur et Madame Bernard Woronoff · Monsieur et Madame Jacques Zucker
Bozar Circle
Monsieur et Madame Paul De Groote · Mevrouw Greet Puttaert · De heer Stefaan Sonck Thiebaut · Madame France Soubeyran · De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck
Bozar Young Circle
Mademoiselle Floriana André · Monsieur Axel Böhlke et Madame Clara Huizink · Monsieur Matteo Cervi · Monsieur Laurent Coulie et Madame Cory Zhang · Monsieur Rodolphe Dulait · Monsieur et Madame Melhan-Gam · De heer Koen Muylle · De heer Sander Muylle · Madame Audrey Noble · Dr. Bram Peeters · Monsieur Guillaume van Doorslaer et Madame Emily Defreyne