Beatrice Rana

Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847) 
Lieder ohne Worte Op. 67 nr. 3 (1834-1844) 
Scherzo in si klein (1829) 
Lieder ohne Worte Op. 30 nr.  6 “Venetianisches Gondollied”  (1833-1834) 
Scherzo in mi klein Op. 16 nr. 2 (1829) 
Lieder ohne Worte Op. 85 nr. 4 (1834-1845) 
Lieder ohne Worte Op. 19 nr. 3 (1829-1832) 
Lieder ohne Worte  Op. 67 nr. 2 

Johannes Brahms (1833-1897) 
Pianosonate nr. 2, op. 2 (1852)

pauze 

Maurice Ravel (1875-1937) 
Gaspard de la nuit (1908) 
La Valse (1920) 

Johannes Brahms’ drie (enige) pianosonates dateren van zijn jeugdige jaren 1851 tot 1853. Terwijl zijn collega’s pianist-componisten inspeelden op de honger van het publiek naar vlot verteerbare lyrische klavierstukken en virtuositeit, profileerde Brahms zich meteen als erfgenaam van de Weense klassiek, in het bijzonder van Beethoven. Uiterlijk hield Brahms zich in zijn pianosonates aan de klassieke normen. Zo telt de Tweede Pianosonate vier delen en duiken de vertrouwde sonatevorm en variatiereeks op. Maar in werkelijkheid doet Brahms de zotste dingen met die gekende klanken- en vormentaal. De manier waarop hij de paar noten van het openingsmotief uit de allereerste maat uitbuit, is ronduit indrukwekkend: zowat al het thematische materiaal uit het openingsdeel kan gelinkt worden aan dat openingsmotief. Meer nog, ook over de verschillende delen van de sonate heen, barst het van de motivische kruisverbanden.  

Op een nog veel meer radicale manier dan zijn voorganger Beethoven, bewerkstelligt Brahms thematische samenhang. Amper negentien was hij toen hij zijn Tweede Pianosonate componeerde, maar hij had wel al de kunst in de vingers om uit een minimum aan middelen maximale expressie te puren. ‘Zittend aan het klavier begon hij wonderbare gebieden te onthullen’, schreef Schumann toen hij Brahms voor het eerst de pianosonates had horen spelen.  

Ook Felix Mendelssohn was een wonderboy. Rond zijn twintigste al had hij zijn eigen schrijfstijl ontwikkeld. Kenmerkend daarvoor zijn onder meer de flexibele omgang met klassieke vormen, de geïntensifieerde harmonie, het gebruik van korte ritmische motieven en – heel opvallend – de bijzonder vindingrijke melodieën. Schumann bewonderde hem daar mateloos voor. Net zoals Brahms, had ook Mendelssohn een diep respect voor de traditie. In veel van zijn muziek weerklinkt zijn bewondering voor het gelaagde stemmenweefsel van Bach. Maar ook de transparantie en gratie van Mozart én de dramatische kracht van Beethoven wist hij in zijn muziek te integreren. Het virtuoos klaviergeweld van de meeste van zijn tijdgenoten was dan weer niet aan hem besteed. Mendelssohns muziek is intiemer en sluit meer aan bij het raffinement van Chopin en de sprankelende pianomuziek van Carl Maria von Weber.  

Zijn faam als pianocomponist dankt Mendelssohn in de eerste plaats aan zijn 48 Lieder ohne Worte, acht bundels van telkens zes lyrische stukken, waarvan er zes tijdens zijn leven en twee na zijn dood werden uitgegeven. Zowel qua vorm als qua stijl sluiten de stukken aan bij de traditie van het Duitse romantische lied. Het principe is eenvoudig: het gaat steeds om de combinatie van een melodie met een begeleiding. De begeleidingen die Mendelssohn onder (en soms ook boven en rond) die melodieën toevoegt, getuigen van zijn onuitputtelijke vindingrijkheid. Een feilloze onafhankelijkheid van handen en vingers moet er altijd weer voor zorgen dat deze muziek klinkt zoals Mendelssohn dat wou: transparant en moeiteloos.   

Van Maurice Ravel weten we dat hij bedenkingen had bij het oeuvre van Brahms. Monumentale vormen noch complexe verwerking van thematisch materiaal konden hem bekoren. Dat hij zich voor Gaspard de la nuit (1908) liet inspireren door de Franse dichter Aloysius Bertrand, was zeker niet om in de voetsporen te treden van de negentiende-eeuwse romantische programmamuziek. Veeleer ging het om een manier om zelfexpressie te omzeilen. Zijn drang tot objectivering zien we ook in de vele verwijzingen naar muziek van voorgangers. Zo doet de prachtige melodie in lange notenwaarden van Ondine denken aan de Etude op. 25, nr. 1 van Chopin.  

Het tweede gedicht Le Gibet waarop Ravel zich baseert, beschrijft een tafereel bij een galg. Op het ritme van een dodenmars en met op de achtergrond steeds wisselende akkoorden, weerklinkt in dit deel van het begin tot het einde eenzelfde si mol. Over het laatste deel, Scarbo, schreef Ravel zelf: “J’ai voulu faire une caricature du romantisme.” Het is extreem virtuoze muziek waarin Ravel zowel heel zangerige als ronduit percussieve klanken uit de piano tovert.  

Ook La Valse getuigt van Ravels kritische houding ten opzichte van de romantische traditie. Hij componeerde het werk in opdracht van Les Ballets Russes van Sergei Diaghilev als een eerbetoon aan Johan Strauss. Merk echter op dat het in werkelijkheid een ode is met een dubbelzinnig karakter. De start in het lage register brengt de luisteraar die op zoek gaat naar een helder walsritme al meteen wat in de war. Verderop zijn de typische kernmerken van een wals – de driedelige maatsoort met de zware eerste tel, de eenvoudige harmonie en de herkenbare bovenstem – duidelijk aanwezig. Maar talrijk zijn ook de momenten waarop Ravel die herkenbaarheid compleet onderuit haalt.  

Elise Simoens

Bozar Maecenas

Prince et Princesse de Chimay • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter 

Bozar Honorary Patrons

Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt

Bozar Patrons

Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Comte Gabriel Armand • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • Monsieur Tony Bernard • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • De heer en mevrouw Géry Daeninck • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Comte et Comtesse Bernard de Grunne • Madame Nathalie Guiot • De heer en mevrouw Philippe Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur et Madame Claude Kandyoti •  Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Baron Andreas de Leenheer ✝ • Monsieur et Madame François Legein • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • De heer en mevrouw Thomas Leysen • Monsieur Bruno van Lierde • Madame Florence Lippens • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • Madame Luc Mikolajczak • De heer en mevrouw Frank Monstrey • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Jean Pelfrène-Piqueray • Madame Marie-Caroline Plaquet • Madame Lucia Recalde Langarica • Madame Hermine Rédélé-Siegrist • Monsieur Bernard Respaut • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Madame Gaëlle Siegrist-Mendelssohn • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • De heer en mevrouw Coen Teulings • Messieurs Oliver Toegemann et Bernard Slegten • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • Mevrouw Yung Shin Van Der Sype • Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • Monsieur et Madame Guy Viellevigne • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Goldschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur Robert Willocx ✝ • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Monsieur et Madame Jacques Zucker • Zita, maison d'art et d'âme

Bozar Circle

Monsieur et Madame Paul Bosmans • Monsieur et Madame Paul De Groote • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck

Bozar Young Circle

Mademoiselle Floriana André • Docteur Amine Benyakoub • Mevrouw Sofie Bouckenooghe • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur Avi Goldstein • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur et Madame Melhan-Gam • Dokter Bram Peeters • Monsieur Lucas Van Molle • Monsieur et Madame Clément et Caroline Vey-Werny • Madame Cory Zhang

En onze Leden die anoniem wensen te blijven