Antwerp Symphony Orchestra, Emelyanychev & Tetzlaff

Modest Moessorgski (1839-1881)
Een nacht op de kale berg (1867)

Karol Szymanowski (1882-1937)
Concerto voor viool en orkest nr. 1, op. 35 (1916)

Pjotr Tsjaikovski (1840-1893)
Symfonie nr. 6, op. 74, "Pathetische" (1893)

Moesorgski, Nacht op de kale berg

Aan de eerste opvoering van Nacht op de kale berg – een van Moesorgski’s meest bekende orkestwerken – ging veel schetswerk vooraf. Het plan om deze orkestrale nachtmerrie gestalte te geven, hield de componist jarenlang bezig. Al in 1860 vatte de componist het plan op om een opera te schrijven op Sint-Johannesnacht, het spookachtige kortverhaal van Nikolaj Gogol. Niet veel later verwierp hij het schetswerk aan deze compositie en zette zijn zinnen op De heksen, een toneelstuk van Baron Mengden. Moesorgski wilde duidelijk iets lugubers aanpakken: beide bronnen (kortverhaal en toneelstuk) behandelen een heksensabbat. 

In 1867 schreef Moesorgski aan zijn vriend Nikolaj Rimski-Korsakov dat hij een symfonisch gedicht voltooid had met als titel Nacht op de kale berg. Het orkestwerk was een symfonische verklanking van een heksenbijeenkomst, waarbij "de heksen roddelden en obscene streken uithaalden, in afwachting van hun meester, Satan. Bij zijn aankomst stelden zij zich op in een kring rondom zijn troon, waar hij op zat in de gedaante van een geitenbok, en zongen zij de lof van hun meester. Was Satan door de verering van de heksen genoeg opgehitst, dan beval hij de sabbat te beginnen, waarop hij de heksen uitkoos die hij aantrekkelijk vond om hem te bevredigen." Ongetwijfeld was het orkestwerk gebaseerd op het schetswerk van zijn twee onvoltooide operaprojecten. "Laat het duidelijk zijn", zo zou Moesorgski later schrijven, "ik zal dit werk nooit herschrijven. Alle tekortkomingen die deze compositie in zich draagt, moeten onverbeterd blijven." Moesorgski toonde zich erg trots op zijn orkestwerk, waarvan hij vooral het Russische en originele karakter geslaagd vond: "dit orkestwerk is volledig vrij van Germaanse ernst en routine. Het is geboren op Russische bodem en is gegroeid op basis van Russisch graan."

Toen zijn mentor Balakirev de partituur op grond van ‘gebrekkige schriftuur’ afwees, belandde Nacht op de kale berg in Moesorgski’s bureaulade. Hoewel de componist de partituur een leven lang bleef bijstellen, zou hij nooit een finale versie voltooien. Toen Moesorgski in 1881 stierf, was het werk nog steeds onuitgevoerd. Rimski-Korsakov trachtte het chaotische schetswerk te redden door een definitieve versie van deze compositie te maken. In plaats van terug te gaan naar de originele compositie – zoals gepresenteerd aan Balakirev – maakte Rimski-Korsakov een alternatieve versie. Hij herschikte het thematische materiaal, knipte passages weg, herschreef de orkestratie en maakte het geheel transparanter. Zijn hercompositie van Moesorgski’s donkergekleurde origineel is nog steeds de meest gespeelde versie.

Tom Janssens

Szymanowski, Concerto nr. 1 voor viool en orkest

Het Eerste Vioolconcerto van Karol Szymanowski werd opgedragen aan de talentrijke violist Pavel Kochanski, die het werk voor het eerst uitvoerde in Sint-Petersburg in 1917. De samenwerking tussen de twee musici speelde een cruciale rol en resulteerde in een totaal nieuwe conceptie van de viool als concertinstrument. Szymanowski werkte hier verder in de lijn van Mythes (1915), waar de viool een nieuwe expressiewijze vond. Zoals in Mythes wordt in het Concerto nr. 1 de virtuositeit gesublimeerd door een intieme poëzie, zoals we die terugvinden bij Sibelius of Mendelssohn.

Er zit niets ‘aards’ in het concerto van Szymanowski, wat in de eerste maten reeds opvalt: noten versmelten en versnipperen in bitonale klankvonken, dansen en vlinderen, in een suggestie van eindeloze muzikale en poëtische vergelijkingen. Het werk gaat trouwens terug op een literaire bron: een gedicht van Tadeusz Micinski, Meinacht, dat vol zit met mythologische en pantheïstische elementen. Vogels spelen een grote rol in deze verbeeldingsrijke beschrijving - men vindt in het Concerto bovendien reeds een aankondiging van de nachtelijke wereld van Bartok en Messiaen -, de vogelzang als symbool van de mystieke onschuld en vurig verlangen van de mens naar een paradijs dat boven elk bewustzijn verheven is. Bij Szymanowski zijn het gepiep, het slagen van de vleugels, de levendige loopjes niets anders dan uitgewerkte variaties van één en hetzelfde thema.

Na de eerste beluistering in Warschau verklaarde de componist aan Kochanski dat de uitvoering zijn verwachtingen ver overtroffen had: “de sonoriteit is pure magie zodat het publiek versteend achterblijft. De viool omvat alles, zonder onderbreking ...”. Verheven, in een eeuwige extase en vergeestelijkt zet de stem haar solo verder. De noten schitteren en glinsteren doorheen een bovennatuurlijk licht. Nooit kan men vergeten dat de protagonist Pan-Dyonisus is - een vaak voorkomende bron van verwijzingen bij Szymanowski - zelfs wanneer temidden van deze allesoverheersende vervoering, enkele meer sombere accenten dreigen door te breken.

Naar Christopher Palmer

Tsjajkovski, Symfonie nr. 6

Op 28 oktober 1893 dirigeerde Peter Iljitsj Tsjajkovski in Sint-Petersburg zijn zesde en laatste symfonie. Tien dagen later stierf hij. Tsjajkovski’s tamelijk plotse dood heeft voor heel wat mysterie en petite histoire gezorgd rond zijn laatste voltooide werk: het typisch romantische plaatje van de emotioneel geplaagde componist die zich niet langer wenst te plooien naar de eisen en verwachtingen van anderen, komt hier verleidelijk in beeld. Het gerucht van Tsjajkovski’s vermeende zelfmoord, mogelijk zelfs gedwongen omwille van zijn geaardheid, houdt hardnekkig stand tegenover zijn officiële en meer prozaïsche doodsoorzaak (cholera na het drinken van een glas ongekookt water), en stelt de muziek van zijn Zesde Symfonie in een geheel nieuw daglicht. De titel Pathétique die Tsjajkovski zelf aan het werk gaf, lijkt in deze context bijzonder goed gekozen.

Tsjajkovski had als componist een tamelijk ambigu statuut. Enerzijds werd hij door de Russen te Westers bevonden, en anderzijds bleef zijn muziek te Russisch om echt Westers te zijn. De meer intellectuele orkestbenadering van voornamelijk Duitse tijdgenoten als Wagner en Brahms blijkt veraf, maar ook de zware en nogal volkse stijl van zijn Russische tijdgenoten sprak de componist niet aan. Net als bij zijn meeste stielgenoten van de negentiende eeuw, vormen symfonische werken het zwaartepunt van Tsjajkovski’s oeuvre: naast zijn zes symfonieën schreef hij overbekende balletmuziek, enkele symfonische gedichten, concerti en een tiental opera’s. Binnen deze genres componeerde Tsjajkovski, althans vergeleken met vele van zijn tijdgenoten, tamelijk klassiek, in een stijl die aan Mozart en Mendelssohn doet denken. Typisch Russisch is dan weer zijn grote aandacht voor orkestrale sfeer en de welluidendheid van zijn melodieën. Hoewel Tsjajkovski tijdens zijn leven altijd heeft geworsteld met zijn imago als buitenbeentje, bleek die uniciteit later zijn grootste verdienste.

Zoals de titel Pathétique al doet vermoeden, klinkt Tsjajkovski’s Zesde Symfonie inderdaad zeer diepgevoelig tot zelfs zwaarmoedig. Passages met stevig orkestraal geweld wisselen af met momenten van grote intimiteit. Het openingsdeel wordt heel mysterieus in gang gezet door de lage strijkers. Na deze trage inleiding bereikt het werk via een groot crescendo een climax, zowel in volume als in muzikale intensiteit. Op enkele plaatsen maakt de componist plaats vrij voor korte solo’s in de houtblazers, die de hoofdmelodie in al haar zuiverheid presenteren. De tweede beweging is wellicht het bekendste deel van de symfonie. De complexe en ongebruikelijke vijfledige maatsoort wekt de indruk van een verstoorde wals, maar ondanks die onregelmatigheid klinkt de melodie met een zelden gehoorde vanzelfsprekendheid. De meeslepende hoofdmelodie, met een onmiskenbaar vleugje Russische melancholie, vormt misschien wel het emotionele hart van de symfonie. Het derde deel van de zesde symfonie heeft dan weer de allures van een finale. De stormachtige uitbarstingen in marstempo en het hoogdravende orkestrale geweld waar de luisteraar op getrakteerd wordt, doen gewoonlijk ook het publiek al na dit derde deel uitbarsten in applaus, tegen de ongeschreven regels in. Het vierde deel dat nog volgt, is een aangrijpende stilte na de storm. In een uitgebreid adagio doet Tsjajkovski de muziek uitdoven tot een lang pianissimo in de lage strijkers, vergelijkbaar met de opening van de symfonie. Omdat Tsjajkovski zowel zijn Vierde als zijn Vijfde Symfonie afsluit met een triomfantelijke passage, wekt zijn Zesde Symfonie enigszins de schijn van onafgewerkt te zijn. Of hoe de muziek een metafoor wordt voor de verstoorde levensloop van de componist.

Arne Herman

Concertmeester
Lei Wang

Eerste viool
Maria Kouznetsova
Filipe Costa Raposo
Nana Hiraide
Minori Yamato
Miguel del Pozo Sánchez
Melanie Gruwez
Lia Manchón Martínez
Alexander Pavtchinskii
Natália Ribeiro
Cecilia van Berkum
Myrte van Westerop
Emily Wu

Tweede viool
Orsolya Horvath
Herlinde Verjans
Liesbeth Kindt
Ilse Pasmans
Marjolijn Van der Jeught
Maartje van Eggelen
Frederic Van Hille
Pierre Vopat
Erika Bordon
Clara Pérez Campuzano
Mattia Zambolin

Altviool
Ayako Ochi
Rajmund Glowczynski
Elaine Ng
Natalia Buga
Wu Di
Dino Dragovic
Krzysztof Kubala
Lisbeth Lannie
Alice Sinacori

Cello
Marc Vossen
Olivier Robe
Dieter Schützhoff
Birgit Barrea
Mar Bonet Silvestre
Volodymyr Fedorov
Karen Schudde

Contrabas
Ioan Baranga
Jaroslaw Mroz
Julita Fasseva
Jeremiusz Trzaska
Ben Faes
Miguel Moreno Traba

Fluit
Tomasz Sierant
Charlène Deschamps
Peter Verhoyen

Hobo
Louis Baumann
Dimitri Mestdag
Sébastien Vanlerberghe

Klarinet
Nele Delafonteyne
Raül Verdú Sellés
Benoît Viratelle
Moira Michelazzo

Fagot
Graziano Moretto
Tobias Knobloch
Juan Ruiz Bandoux

Hoorn
Eliz Erkalp
Ana María Muñoz Koniarska
Koen Cools
Jean-Baptiste Humbert
Koen Thijs

Trompet
Steven Bossuyt
Luc Van Gorp
Steven Verhaert

Trombone
Wim Lauryssen
Roel Avonds
Adrián Castro Capuz

Tuba
Bernd Van Echelpoel

Pauken
Pieterjan Vranckx

Slagwerk
Cristiano Menegazzo
José Vicente Espí Causera
Elias Blanco
Koen Plaetinck

Harp
Samia Bousbaïne
Roberta Brambilla

Piano
Yutaka Oya

Celesta
Yasuko Takahashi

23 Jan.'25 - 20:00
Simón Bolívar Symphony Orchestra of Venezuela & Gustavo Dudamel
Tchaikovsky 4

21 Feb.'25 - 20:00
Belgian National Orchestra & Zhang
Shostakovich 5

11 Maa.'25 - 20:00
Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks & Harding
Mahler: Das Lied von der Erde

16 Mar.'25 - 19:00
Antwerp Symphony Orchestra, Poschner & Helseth
Symphonie Fantastique

25 Mar.'25 - 20:00
Polish National Radio Symphony Orchestra & Marin Alsop
Polish Music

Bozar Maecenas

Prince et Princesse de Chimay • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter 

Bozar Honorary Patrons

Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt

Bozar Patrons

Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Comte Gabriel Armand • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • Monsieur Tony Bernard • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • De heer en mevrouw Géry Daeninck • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Comte et Comtesse Bernard de Grunne • Madame Nathalie Guiot • De heer en mevrouw Philippe Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur et Madame Claude Kandyoti •  Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Baron Andreas de Leenheer ✝ • Monsieur et Madame François Legein • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • De heer en mevrouw Thomas Leysen • Monsieur Bruno van Lierde • Madame Florence Lippens • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • Madame Luc Mikolajczak • De heer en mevrouw Frank Monstrey • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Jean Pelfrène-Piqueray • Madame Marie-Caroline Plaquet • Madame Lucia Recalde Langarica • Madame Hermine Rédélé-Siegrist • Monsieur Bernard Respaut • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Madame Gaëlle Siegrist-Mendelssohn • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • De heer en mevrouw Coen Teulings • Messieurs Oliver Toegemann et Bernard Slegten • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • Mevrouw Yung Shin Van Der Sype • Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • Monsieur et Madame Guy Viellevigne • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Goldschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur Robert Willocx ✝ • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Monsieur et Madame Jacques Zucker • Zita, maison d'art et d'âme

Bozar Circle

Monsieur et Madame Paul Bosmans • Monsieur et Madame Paul De Groote • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck

Bozar Young Circle

Mademoiselle Floriana André • Docteur Amine Benyakoub • Mevrouw Sofie Bouckenooghe • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur Avi Goldstein • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur et Madame Melhan-Gam • Dokter Bram Peeters • Monsieur Lucas Van Molle • Monsieur et Madame Clément et Caroline Vey-Werny • Madame Cory Zhang

En onze Leden die anoniem wensen te blijven