Al sinds vorig seizoen staan de nocturnes All Over the P(a)lace – elke laatste donderdag van de maand – voor feestelijke, multidisciplinaire en verbindende evenementen. Ze zijn gespreid over de verschillende ruimten van Bozar, met telkens een centraal thema. “We willen dat elk hoekje van het gebouw, dat werkelijk een doolhof is, door iets wordt bezield of tot leven wordt gewekt,” aldus Paul Briottet. “Dat alles in beweging wordt gebracht, zeg maar. Dat is het achterliggende idee.” 

De nieuwe artistieke rechterhand van CEO Christophe Slagmuylder heeft er een carrière van meer dan tien jaar in de opera opzitten. “Maar anders dan in het theater, waar iedereen in dezelfde zaal plaatsneemt, kan het publiek tijdens All Over the P(a)lace vrij in Bozar rondlopen”, gaat Briottet verder. “Mensen kunnen de expo’s bezoeken, een filmvertoning of lezing bijwonen, iets drinken in de Hortahal, … Tot de performances en dj-sets, die verspreid over het Paleis plaatsvinden, iedereen bij elkaar brengen. Vorig seizoen hebben we daar uitgebreid mee kunnen experimenteren. Elke nocturne baadde in haar eigen, unieke sfeer, die vaak gelinkt was aan een van de lopende expo’s.” 

Met Les Envahisseurs

Deicy Sanches, de Franse regisseur en danser met Kaapverdische roots, heeft tijdens de opening van het Afropolitan Festival een van de nocturnes van All Over the P(a)lace vanop de eerste rij meegemaakt. Samen met haar broer Teddy, een danser en ontwerper, leidt ze Les Envahisseurs. Hun collectief richt zich op hiphop en kreeg de vraag om samen met Paul Briottet een multidisciplinaire nocturne uit te werken: een combinatie van debatten, filmvertoningen, performances en een dj-set in verschillende ruimten van Bozar.  

“Wat me vooral is bijgebleven van onze performance,” vertelt Sanches, “is dat het publiek erg aanwezig was, dat de mensen bij ons waren en aan het evenement deelnamen. Het publiek nam niet de houding aan die het institutionele kader weleens durft op te leggen: in alle rust en stilte toekijken. Vaak werpen de instelling en haar architectuur een drempel op en onderwerpen ze de verschillende lichamen die aanwezig zijn aan bepaalde gedragsregels. Ik had echter de indruk dat we die barrière hebben kunnen slopen. We hebben op een dusdanige manier gebruikgemaakt van de performance, de improvisatie en de muziek dat het publiek samen met ons durfde te dansen. En uiteindelijk waren we met z’n allen samen aan het dansen – collectief!” 

Performancecyclus

Bozar wil performance in de toekomst nog sterker verankeren in het huis met een heuse cyclus. Die krijgt een centrale plaats toebedeeld in de Hortahal en zal de activiteiten van het Paleis ook mee bepalen. Net zoals tijdens de nocturnes brengt deze cyclus van performances Bozar opnieuw in beweging. 

Het slopen van de grens tussen ‘performers’ en ‘toeschouwers’, maar ook het afbreken van ‘de vierde wand’, die kenmerkend is voor de theaterwereld, is volgens Paul Briottet eigen aan de performancekunst. Performance bevindt zich voor hem op het snijvlak van de dans, het theater en de beeldende kunsten. “De performance breekt met het idee van kunst die - binnen het strikt kader van de planken en ingesloten door het podium - vorm krijgt door middel van grootse technische middelen”, aldus de programmator. “We gaan ook weg van een bepaalde machinerie die een afstand creëert tussen de toeschouwer en datgene wat zich op het podium afspeelt. In de performance is er sprake van een intiemere, haast vleselijke verhouding waarbij de nabijheid tussen publiek en artiesten cruciaal is.” 

Een ander kenmerk van de performance: het feit dat het vaak om een in-situcreatie gaat, op maat van een specifieke ruimte en met een welbepaalde verhouding tot het publiek. “Daarmee is een performance tegenwoordig nog altijd veeleer een uitzondering”, vervolgt Briottet. “Anders dan een – ook nu weer – theatervoorstelling heeft een performance een uniek karakter dat exclusief is, zij het zónder uit te sluiten. Het is iets wat op het moment zelf wordt beleefd en dat nooit op dezelfde manier wordt herhaald.” 

Nu de performancekunst de Hortahal overneemt, wordt er ook opnieuw aangeknoopt met de geschiedenis van een gebouw dat is ontworpen vanuit de ambitie om verschillende kunstvormen, waaronder de podiumkunsten, samen te brengen. “Toen ik me ben gaan verdiepen in de geschiedenis van deze plek, heb ik ontdekt dat de performance hier vanaf de eerste jaren aanwezig was”, drukt Briottet ons op het hart. “In 1929 heeft Sergej Pavlovitsj Diaghilev met zijn Ballets Russes de Hortahal ingehuldigd. Naar aanleiding van dit nieuw seizoen, knoopt de programmatie opnieuw aan met die historische opzet van het Paleis. Hedendaagse kunstenaars zullen worden uitgenodigd om creaties te hernemen, maar ook om nieuwe creaties te bedenken voor die zo bijzondere Hortahal. Het is een manier om het publiek en de artiesten op een andere manier samen te brengen, en om mensen de wereld door een andere bril te laten bekijken.” 

Wie dat gedurende het seizoen 24-25 zoal voor zijn rekening zal nemen? Toppers als Eszter Salamon, Boris Charmatz en Maria Hassabi. 

Estelle Spoto