Remember to turn down the brightness and mute your phone.
Belgian National Orchesta & González-Monjas
3 Mei'24
- 20:00
Henry Le Boeufzaal
Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791)
Vioolconcert Nr. 4 in D, K. 218 (1775)
- Allegro
- Andante cantabile
- Rondeau: Andante grazioso – Allegro ma non troppo
Modest Mussorgsky (composer) (1839-1881) / Maurice Ravel (orkestratie) (1875-1937)
Schilderijenstentoonstelling (1874/1922)
- Promenade
- 1. Gnomus
- Promenade
- 2. The Old Castle
- Promenade
- 3. Tuileries
- 4. Bydło
- Promenade
- 5. Ballet of the Chicks in Their Shells
- 6. Samuel Goldenberg and Schmuÿle
- 7. Limoges
- 8. Catacombs
- Cum mortuis in lingua mortua
- 9. The Hut on Fowl's Legs
- 10. The Great Gate of Kiev
concert zonder pauze, einde voorzien om 21u10
Eerste gastdirigent Roberto González-Monjas begon zijn carrière als soloviolist, concertmeester en kamermuzikant. Ook vandaag is hij, naast als dirigent, nog als violist actief. Soms speelt én dirigeert hij tegelijkertijd, zoals in zijn ophefmakende opname van Mozarts Zevende serenade met Musikkollegium Winterthur. In dit concert brengt hij – als violist én muzikaal leider – het Vierde vioolconcerto van Mozart, een werk dat de Oostenrijkse componist in 1776 schreef toen hij in dienst was van de Salzburgse aartsbisschoppen.
Meer weten? Lees HIER een interview met Roberto González-Monjas
De Schilderijententoonstelling is Mussorgsky’s beroemdste werk. Aanleiding voor het schrijven van deze pianocyclus was een tentoonstelling met werk van de Russische schilder en architect Viktor Hartmann, een goede vriend van Mussorgsky die plotseling was overleden. Tien schetsen dienden Mussorgsky als inspiratiebron voor evenveel composities. Deze reeg hij aan elkaar met ‘promenades’: korte composities die verklanken hoe de componist van het ene werk naar het andere wandelt. Een kreupele gnoom opent de tentoonstelling, waarna een fantasievolle reis begint langsheen ruziënde kinderen in de Tuin van de Tuilerieën, een ballet van half uitgekomen kuikens, duistere catacomben en Baba Yaga’s hut op kippenpoten. De tentoonstelling eindigt met De grote poort van Kiev, een virtuoos showstuk voor pianisten dat Maurice Ravel (wiens orkestratie van de Schilderijententoonstelling in dit concert wordt uitgevoerd) op briljante wijze arrangeerde. Bijzonder aan het arrangement van Ravel is daarnaast ook het gebruik van saxofoons, onder andere voor de verklanking van het tweede schilderij: Il vecchio castello.
Mozart, Vioolconcerto Nr. 4
Mozarts vader Leopold was een uitstekende violist. Hij publiceerde in 1756, het geboortejaar van zijn zoon, in Augsburg een vioolmethode (Versuch einer gründlichen Violinschule) die snel een standaardwerk werd. Het lijkt er echter op dat Wolfgang niet veel ijver toonde in het leren van dit instrument. Dit weerhield hem er echter niet van om op zevenjarige leeftijd een concert van zijn eigen compositie uit te voeren en indruk te maken met het hoforkest in Salzburg. Later bleef Wolfgang Amadeus viool en altviool spelen, zij het eerder als hobby.
In 1775, toen Mozart 19 was, keerde hij terug van een vier maanden durend verblijf in München waar hij veel succes had behaald. Op acht maanden tijd componeerde hij, waarschijnlijk voor zichzelf, een serie van vijf vioolconcerten waarin geleidelijk een persoonlijke stijl zichtbaar wordt, en waarin hij steeds meer loskomt van de Italiaanse modellen. Zijn voorkeursinstrument bleef echter altijd de piano, waarvoor hij in totaal zevenentwintig concerti schreef in een periode van ongeveer twintig jaar. In een brief aan zijn vader gaf Mozart duidelijk aan dat hij het orkest liever vanaf het klavier dan vanaf de strijkstok wilde leiden.
In de laatste drie concerti, die het meest worden gespeeld, keert Mozart terug naar de Italiaanse stijl, terwijl hij een meer persoonlijke benadering introduceert op zowel technisch, esthetisch als spiritueel niveau. Virtuositeit en inventiviteit zijn de sleutelwoorden, zelfs ten koste van de traditionele vormen van elke beweging. In het initiële Allegro van het Vierde vioolconcerto wordt de finale re-expositie uitgevoerd zonder het karakteristieke eerste thema in gebroken akkoorden. In het Andante cantabile, het expressieve hoogtepunt van het werk, neemt Mozart niet de gebruikelijke drievoudige vorm aan, maar plaatst hij eenvoudigweg twee identieke delen naast elkaar. Tenslotte, in het slotrondeau – merk op de Franse spelling – wordt de klassieke afwisseling tussen refrein en coupletten doorbroken door de toevoeging van een vermakelijke episode die lijkt op de imitatie van de draailier. Het thema van deze musette zou afkomstig zijn uit Straatsburg, wat zou verklaren waarom Leopold en Wolfgang in hun brieven spreken over het "Straatsburg Concerto".
Het Vierde Vioolconcerto uit 1775 plaatst de solist in een dominante positie, waarbij het orkest wordt gereduceerd tot een eenvoudige begeleider. De toonsoort van re groot is niet zonder reden gekozen. Deze tonaliteit stelt de componist immers in staat om het lage register van het instrument op de open sol- en re-snaar te gebruiken. Ondanks de genoemde vernieuwingen, refereert Mozart meer of minder expliciet aan twee van zijn voorgangers: eerst Boccherini, die ook een Concerto in re groot schreef en waarvan het plan, sommige details, en zelfs thema's lijken te zijn gebruikt als inspiratie; en vervolgens Haydn, wiens Andante varié uit de 53ste Symfonie "L'Impériale" de inspiratie vormde voor het refrein van het finale van Mozart.
Moessorgski, Schilderijen uit een tentoonstelling
Modest Moessorgski componeerde zijn Schilderijen uit een tentoonstelling na een retrospectieve van tekeningen en schetsen van zijn vriend Victor Hartmann, een architect die in 1873 overleden was. Hij schreef het werk in drie weken tijd, terwijl hij blijkbaar bijzonder veel inspiratie had. In een brief die hij in juni 1874 aan Vladimir Stassov stuurde, schreef hij: “Hartmann bruist (…). De klanken en ideeën hangen in de lucht en ik absorbeer ze, ik prop mezelf ermee vol en ik heb nauwelijks de tijd om ze op papier te zetten.”
Moessorgski putte zijn inspiratie meer uit de afgebeelde onderwerpen dan uit de esthetiek van de schilderijen zelf. Het zijn pittoreske taferelen uit het dagelijkse leven die hij wilde omzetten in muziek: “Het leven, overal waar het zich manifesteert, de waarheid, hoe bitter ze ook is, een gewaagde en oprechte stijl, op de man af, dat is wat ik wil.”
Het werk begint met een Promenade, waarin Moessorgski zichzelf beschrijft terwijl hij tussen de schilderijen wandelt. Dit thema bakent het werk af, als een soort van leidmotief. De nu eens melancholische, dan weer opgewekte componist deelt zijn emoties tijdens zijn bezoek aan de tentoonstelling met ons.
Het eerste schilderij, Gnomus, toont een misvormde dwerg die plots de partituur binnenvalt. Hij hinkt en stampvoet, en laat zijn groteske sprongen gepaard gaan met wilde kreten. Dit met dissonanten, chromatiek en dreigende trillers bezaaide stuk besluit met een hijgende vlucht van de twee handen naar de uiteinden van het klavier.
Een volgende Promenade brengt ons bij een bijzonder mooi werk, Il vecchio castello (het oude kasteel), dat op de voorgrond een troubadour afbeeldt. In een tijdloze sfeer worden twee melodieën aangekondigd op een onvermoeibaar pedaal van de tonica. De ene is een soort van refrein en de andere een van nostalgie doordrongen cantilene.
Na een krijgshaftig getinte Promenade beschrijft Tuileries (Tuilerieën) guitige plagerijen van kinderen in het Parijse park. In Bydlo (Pools voor ‘vee’) beschrijft de aanhoudende bas de tred van runderen die een zware wagen voorttrekken. Een krachtig, nostalgisch lied wordt steeds beter hoorbaar, naar het voorbeeld van de naderende wagen, en verwijdert zich vervolgens weer, in een zeer laag register.
Na een raadselachtige Promenade volgt het Ballet van de kuikens in hun ei, een gracieus trio waarin de handen het gepiep imiteren en de dans lichte akkoorden, ornamenten en trillers opstapelt.
Samuel Goldenberg & Schmuyle schetst een portret van twee mannen, de ene rijk en de andere straatarm. Het stuk illustreert de bedoeling van Moessorgski om “zo levendig mogelijk de abrupte intonatiewijzigingen te vertalen die mensen produceren tijdens een gesprek en zo een melodie te laten creëren door het menselijke woord.” Het arrogante gepunteerde ritme van de rijke man staat tegenover het onrustige gezucht van zijn gesprekspartner, die zich brutaal laat afsnauwen.
Een volgende Promenade brengt ons op de Markt van Limoges. Gekibbel en geroddel worden weergegeven door herhaalde noten en akkoorden tegen het ritme in. De drukte in dit bonte tafereel wordt bruusk onderbroken en de muziek stort zich in het lage register. In het koraal Catacombae: Sepulchrum romanum worden de dynamische contrasten vermenigvuldigd, in een afwisseling van luide akkoorden en pianissimo gemompel. Cum mortis in lingua morta brengt het thema van de Promenade terug, nu met lugubere klanken.
De Hut op Kippenpoten toont het verblijf van de vreselijke Baba-Yaga. Moessorgski beschrijft de rit van deze beruchte heks uit de Russische sprookjes. Hij vertaalt haar opzienbarende sprongen in een wilde melodie met de allures van een onstuimige improvisatie.
Het laatste schilderij toont de massieve structuur van De grote poort van Kiev. Met zijn liturgische akkoorden verwijst het naar een koor dat een orthodox gezang aanheft. In de verte weerklinkt klokkenspel. De Promenade wordt een stoet en de majestueuze epiloog van de cyclus mondt uit in een apotheose.
teksten: Bozar Archief
Roberto Gonzalez Monjas
muzikale leiding
De jonge Spaanse dirigent Roberto Gonzalez Monjas begon zijn carrière als soloviolist, kamermuzikant en concertmeester van de Orchestra dell’Accademia Nazionale di Santa Cecilia. Na een reeks opgemerkte directiedebuten is hij momenteel niet alleen eerste gastdirigent van het Belgian National Orchestra (met wie hij vorig seizoen maar liefst acht concerten speelde in het Verenigd Koninkrijk), maar ook muziekdirecteur van het Spaanse Orquesta Sinfónica de Galicia, chef-dirigent van het Zweedse Dalasinfoniettan en chef-dirigent van het Zwitserse Musikkollegium Winterthur. Recente gastoptredens als dirigent en ook als dirigent-violist leidden tot intensieve samenwerkingen met het Mozarteumorchester Salzburg, het Mahler Chamber Orchestra, het Orchestre national Bordeaux-Aquitaine, het Orchestre National d'Île-de-France, de Philharmonie Luxemburg, Sinfonia Lahti, het Hong Kong Philharmonic Orchestra, het Baltimore Symphony Orchestra, het Symfonieorkest van de Zweedse Radio enzovoort. Samen met het Belgian National Orchestra voert hij dit seizoen in december nog Beethovens Vijfde symfonie op, en is hij begin mei 2024 zowel dirigent als solist in Mozarts Vierde vioolconcerto.
Belgian National Orchestra
Het Belgian National Orchestra, dat werd opgericht in 1936, is de geprivilegieerde partner van Bozar. Het orkest staat sinds september 2022 onder leiding van chef-dirigent Antony Hermus, met Roberto González-Monjas als gastdirigent en Michael Schønwandt als geassocieerd dirigent. Het Belgian National Orchestra treedt op met solisten van wereldformaat als Hilary Hahn, Christian Tetzlaff, Thomas Hampson, Aleksandra Kurzak, Leif Ove Andsnes, Víkingur Ólafsson, Sergey Khachatryan en Truls Mørk. Verder investeert het Belgian National Orchestra in de toekomstige generatie luisteraars en deinst het niet terug voor vernieuwende projecten, zoals met pop-rock-artiest Ozark Henry en recent met Stromae voor zijn nieuwe album Multitude. Het Belgian National Orchestra wordt ondersteund door de Belgische federale Tax Shelter, de Nationale Loterij en Casa Kafka Pictures.
MAA 27.05 – ZAT 01.06
Finale Koningin Elisabethwedstrijd
Viooleditie 2024
VRI 14.06
Dvořák 6 & Beatrice Rana speelt Mozart
Mozarts donkere zijde
VRI 21.06
Fête de la Musique
Ligeti, Swerts & Beethoven
ZON 23.06
Let’s Zing Ensemble
United Music of Brussels
Bozar Maecenas
Prince et Princesse de Chimay • Barones Michèle Galle-Sioen • Monsieur et Madame Laurent Legein • Madame Heike Müller • Monsieur et Madame Dominique Peninon • Monsieur et Madame Antoine Winckler • Chevalier Godefroid de Wouters d'Oplinter
Bozar Honorary Patrons
Comte Etienne Davignon • Madame Léo Goldschmidt
Bozar Patrons
Monsieur et Madame Charles Adriaenssen • Madame Marie-Louise Angenent • Comtesse Laurence d'Aramon • Comte Gabriel Armand • Monsieur Jean-François Bellis • Baron et Baronne Berghmans • Monsieur Tony Bernard • De heer Stefaan Bettens • Monsieur Philippe Bioul • Mevrouw Roger Blanpain-Bruggeman • Madame Laurette Blondeel • Comte et Comtesse Boël • Monsieur et Madame Thierry Bouckaert • Madame Anny Cailloux • Madame Valérie Cardon de Lichtbuer • Madame Catherine Carniaux • Monsieur Jim Cloos et Madame Véronique Arnault • Mevrouw Chris Cooleman • Monsieur et Madame Jean Courtin • De heer en mevrouw Géry Daeninck • Monsieur et Madame Denis Dalibot • Madame Bernard Darty • Monsieur Jimmy Davignon • De heer en mevrouw Philippe De Baere • De heer Frederic Depoortere en mevrouw Ingrid Rossi • Monsieur Patrick Derom • Madame Louise Descamps • De heer Bernard Dubois • Mevrouw Sylvie Dubois • Madame Dominique Eickhoff • Baron et Baronne William Frère • De heer Frederick Gordts • Comte et Comtesse Bernard de Grunne • Madame Nathalie Guiot • De heer en mevrouw Philippe Haspeslagh - Van den Poel • Madame Susanne Hinrichs et Monsieur Peter Klein • Monsieur Jean-Pierre Hoa • De heer Xavier Hufkens • Madame Bonno H. Hylkema • Madame Fernand Jacquet • Baron Edouard Janssen • Madame Elisabeth Jongen • Monsieur et Madame Jean-Louis Joris • Monsieur et Madame Adnan Kandyoti • Monsieur et Madame Claude Kandyoti • Monsieur Sander Kashiva • Monsieur Sam Kestens • Monsieur et Madame Klaus Körner • Madame Marleen Lammerant • Monsieur Pierre Lebeau • Baron Andreas de Leenheer ✝ • Monsieur et Madame François Legein • Madame Gérald Leprince Jungbluth • Monsieur Xavier Letizia • De heer en mevrouw Thomas Leysen • Monsieur Bruno van Lierde • Madame Florence Lippens • Monsieur et Madame Clive Llewellyn • Monsieur et Madame Thierry Lorang • Madame Olga Machiels-Osterrieth • De heer Peter Maenhout • De heer en mevrouw Jean-Pierre en Ine Mariën • De heer en mevrouw Frederic Martens • Monsieur Yves-Loïc Martin • Monsieur et Madame Dominique Mathieu-Defforey • Madame Luc Mikolajczak • De heer en mevrouw Frank Monstrey • Madame Philippine de Montalembert • Madame Nelson • Monsieur Laurent Pampfer • Famille Philippson • Monsieur Gérard Philippson • Madame Jean Pelfrène-Piqueray • Madame Marie-Caroline Plaquet • Madame Lucia Recalde Langarica • Madame Hermine Rédélé-Siegrist • Monsieur Bernard Respaut • Madame Fabienne Richard • Madame Elisabetta Righini • Monsieur et Madame Frédéric Samama • Monsieur Grégoire Schöller • Monsieur et Madame Philippe Schöller • Monsieur et Madame Hans C. Schwab • Monsieur et Madame Tommaso Setari • Madame Gaëlle Siegrist-Mendelssohn • Monsieur et Madame Olivier Solanet • Monsieur Eric Speeckaert • Monsieur Jean-Charles Speeckaert • Vicomte Philippe de Spoelberch et Madame Daphné Lippitt • Madame Anne-Véronique Stainier • De heer Karl Stas • Monsieur et Madame Philippe Stoclet • De heer en mevrouw Coen Teulings • Messieurs Oliver Toegemann et Bernard Slegten • Monsieur et Madame Philippe Tournay • Monsieur Jean-Christophe Troussel • Monsieur et Madame Xavier Van Campenhout • Mevrouw Yung Shin Van Der Sype • Mevrouw Barbara Van Der Wee en de heer Paul Lievevrouw • De heer Koen Van Loo • De heer en mevrouw Anton Van Rossum • Monsieur et Madame Guy Viellevigne • De heer Johan Van Wassenhove • Monsieur et Madame Michel Wajs-Goldschmidt • Monsieur et Madame Albert Wastiaux • Monsieur Luc Willame • Monsieur Robert Willocx ✝ • Monsieur et Madame Bernard Woronoff • Monsieur et Madame Jacques Zucker • Zita, maison d'art et d'âme
Bozar Circle
Monsieur et Madame Paul Bosmans • Monsieur et Madame Paul De Groote • De heer Stefaan Sonck Thiebaut • Madame France Soubeyran • De heer en mevrouw Remi en Evelyne Van Den Broeck
Bozar Young Circle
Mademoiselle Floriana André • Docteur Amine Benyakoub • Mevrouw Sofie Bouckenooghe • Monsieur Matteo Cervi • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur Avi Goldstein • Monsieur Rodolphe Dulait • Monsieur et Madame Melhan-Gam • Dokter Bram Peeters • Monsieur Lucas Van Molle • Monsieur et Madame Clément et Caroline Vey-Werny • Madame Cory Zhang