Georgische stemmen

Georgian State Chamber Choir (Trinity cathedral choir)

Farewell
Muziek: Ioseb Kechakmadze
Tekst: Otar Chiladze 

Everything was in vain
Muziek: Ioseb Kechakmadze
Tekst: Ana Kalandadze 

The winds once in love
Muziek: Zviad Bolkvadze (1981)
Tekst: Ana Kalandadze 

The World
Muziek: Zviad Bolkvadze
Tekst: Vazha-Pshavela

Exercise
Muziek: Ioseb Kechakmadze

 

Gori Women’s Choir

Lkhini Soplad (feest in het dorp)
Muziek: Jemal Beglarishvili
Volksgedicht

De legendarische koningin Nestan Darejan heeft ’s nachts op de akker geslapen. De dorpelingen vuren voluit vragen op haar af; ze vieren feest, dansen en hebben een fijne dag.

Varado-Sharatn
Georgisch volksliedje (Abkhaze)

Dit is eigenlijk de samenvoeging van twee liederen. Het eerste deel (Varado) is een lied over een beroemde Georgische krijger en held. Het tweede deel is een bruiloftslied waarin de mensen een huwelijk vieren.  De tekst bestaat uit glossolalias, ook wel ‘spreken in tongen genoemd’. Het zijn (onverstaanbare) uitingen die woorden en spraak benaderen, meestal geproduceerd tijdens intense religieuze ervaringen.

Soplad Stirian Kalebi (vrouwen rouwen in het dorp)
Muziek: Joseph Kechakmadze
Volksgedicht

Deze compositie is opgedragen aan een Georgische nationale held: Merab Kostava. De componist beschrijft de begrafenisceremonie van de jonge held, waarbij het volk bidt voor het dorp en God vraagt om hun jongeren te zegenen

Chrelo Pepela (bonte vlinder)
Muziek: Gogi Chlaidze
Volksgedicht

Deze compositie is het vierde deel van de serie koormuziek Thema’s en variaties geschreven in 2014. De compositie bevat populaire stadsliederen en dit specifieke deel gaat over het leven van een vlinder (pepela) dat mooi en vreugdevol is, maar tegelijkertijd kort en verdrietig.

Lasharis Gzaze (Onderweg naar Lashari)
Muziek: Joseph Kechakmadze
Tekst: Ana Kalandadze 

Deze compositie beschrijft het leven van Natela, een vrouw uit Pshavi, een kleine historische regio in het noorden van Georgië. Ze is echt een harde werker en een uitmuntend persoon van die gemeenschap. 

 

Basiani Ensemble

Chona
Ritueel gezang voor Pasen, Kartli
Solistes: Tornike Merabishvili & Zviad Michilashvili

Odoia
Dit is een lied dat arbeiders in de regio Samegrelo (West-Georgië) zongen tijdens het schoffelen en wieden van de graanvelden. ‘Odo’ is de oude god van de arbeid (ook bekend als Odoia). De tekst bestaat grotendeels uit glossolalias. 

Tsmidao Ghmerto (O, heilige God)
Chant liturgique, tradition de l'est de la Géorgie.
Een veel gebruikte hymne in de Goddelijke Liturgie van de meeste oosterse en oosters-orthodoxe kerken. Lied uit de Oost-Georgische traditie.

Khasanbegura
Dit is een episch, historisch marslied uit de Goeria-regio. Het is een van de meest gecomponeerde varianten van Georgische polyfonie. In dit lied wordt gebruik gemaakt van de krimanchuli (Georgische jodel).

Trio: Sergo Urushadze, George Gabunia, Batu Lominadze

Chela
Een treurig, maar grappig lied over de twee ossen Chela en Jaga die het ossenspan moeten verduren. Het lied komt uit de Samegrelo-regio en wordt begeleid op de chonguri, dat is een aan de panduri verwant instrument, maar het is viersnarig en groter.

Solistes: Irakli Tkvatsiria & Sergo Urushadze 

Chakrulo
Dit lied uit de Oost-Georgische regio Kacheti wordt beschouwd als hét kroonjuweel van de Georgische traditionele polyfonie. Het wordt vaak gezongen tijdens een supra, een feestelijke Georgische maaltijd. Twee sterk versierde individuele stemmen op een bed van koorklanken nemen de luisteraar mee in de dramatische voorbereidingen op de strijd. In 2001 werd de Georgische polyfonie door UNESCO erkend als immaterieel erfgoed en dit lied werd daarbij als voorbeeld gebruikt. 

Solistes: Tornike Papidze & Giorgi Khunashvili 

Tamar Dedpal (La reine Tamar)
Een traditioneel cirkeldanslied dat de triomfantelijke intrede beschrijft van Koning Tamar (1184-1213) van Georgië in Svanetië, een historische provincie in het noordwesten van Georgië, gelegen in de bergachtige Grote Kaukasus. De Svaneten noemden Koning Tamar ‘Koningin’.

Shemokmedura
Dit lied is een naduri – een collectief arbeiderslied gebaseerd op een specifiek soort Georgische volkspoëzie, gezongen in de regio van Goeria (West-Georgië). Het behoort tot de meest verfijnde antifonale werkliederen die bestaan. Dit lied werd gezongen door een groep buren die elkaar helpen in het maïsveld. 

 

Finale - de drie koren samen

Muziek Ioseb Kechakmadze

 

Duur: +/- 1h45

In het kader van: europalia.georgia

‘Het schateiland van traditionele polyfonie’
Muziek uit de Republiek Georgië  

De vocale polyfonie uit Georgië wordt door UNESCO erkend als een meesterwerk van mondelinge overlevering en immaterieel erfgoed. Deze rijke en complexe meerstemmige muziek, met zijn verscheidenheid aan stijlen, trekt al vele jaren de aandacht van muziekliefhebbers en professionals uit Georgië en ver daarbuiten, onder wie Igor Stravinsky, Alan Lomax (vooraanstaand Amerikaans musicoloog en volksmuziekdeskundige) en Boris Asafjev (Russisch componist en musicoloog). Naar aanleiding van dit repertoire gaf de Russische etnomusicoloog professor Izaly Zemtsovsky (1936), sinds 1994 woonachtig in Amerika, Georgië de bijnaam ‘Schateiland van traditionele polyfonie’. 

De diversiteit aan regionale muziekstijlen en -vormen in Georgië is indrukwekkend. Het vocale repertoire van de Oost-Georgische regio’s Kartli en Kacheti hanteert een drone-polyfonie (eenvoudige meerstemmigheid met als tweede stem een aanhoudende toon) die wordt gekenmerkt door de decoratieve zangstijl van solostemmen. Liederen uit Goeria (West-Georgië) zijn beroemd om hun complexe polyfone structuur, soms tot vier stemmen, en het gebruik van jodeltechniek. Muziek uit de bergachtige regio Toesjeti kent een geheel eigen stijl van zingen, begeleid door de ‘garmoni’, een nationale variant van de accordeon. De relatief geïsoleerde regio Svanetië, gelegen in de Grote Kaukasus, vertoont nog altijd vele sporen van zeer oude zangtechnieken, die in hun oorspronkelijke rituele context bewaard zijn gebleven. Liederen uit de West-Georgische regio Mingrelië staan bekend om hun tedere en lyrische karakter, wat tot uitdrukking komt in fijnzinnige melodieën en fraaie harmonieën. 

De traditionele muziek van Georgië kent ook een grote diversiteit in genres, afhankelijk van de sociale functie van het repertoire. Zo is er onder meer muziek voor bij het werk of ter ondersteuning van genezing, er is tafelmuziek, er zijn strijdliederen, liederen voor rouw of andere rituelen en verhalende liederen. Opmerkelijk is dat dit repertoire nog vaak klinkt in zijn natuurlijke omgeving. Het wordt beoefend als een kunstvorm waarbij muziek, dans en poëzie in harmonie naast elkaar bestaan. Naast volksmuziek hebben Georgiërs ook een hoogstaande vorm van driestemmige kerkmuziek ontwikkeld. Dit genre, met een uniek notatiesysteem, wortelt in de middeleeuwen. 

Het is aan deze kwaliteiten te danken dat de in 1977 gelanceerde Voyager Golden Record een opname bevat van Chakrulo, een van de meesterwerken van de traditionele Georgische muziek. Nog altijd is Georgië voor ‘wereldmuziekreizigers’ een van de meest aantrekkelijke bestemmingen. 

De volksmuziek van Georgië werd een inspiratiebron en een directe muzikale bron voor de nationale klassieke muziek van Georgië. Deze ontstond in de late negentiende, begin twintigste eeuw en manifesteerde zich in werken van de eerste generatie Georgische klassieke componisten, zoals Zakaria Paliasjvili, Meliton Balanchivadze, Dimitri Arakishvili, Niko Sulkhanishvili en Victor Dolidze. Ook muziek van latere en hedendaagse Georgische componisten, onder wie Ioseb Kechakmadze, is verbonden met de muzikale wortels van het Georgische volk.

 

Ioseb Kechakmadze

Ioseb Kechakmadze (1939-2013), geboren in Ozoergeti in de regio Goeria, stamt uit een familie van vele generaties traditionele zangers en studeerde compositie aan het Staatsconservatorium van Tbilisi. Kechakmadze is een vooraanstaand componist van koormuziek en geldt als vernieuwer in dit genre. Hij introduceerde belangrijke veranderingen op het gebied van Georgische klassieke koormuziek en compositietechniek, en verrijkte deze met nieuwe ideeën, vormen en middelen voor muzikale expressie. Zijn composities hebben een nationaal karakter. Op kundige wijze benutte en ontwikkelde hij het rijke muzikale erfgoed, gebruikmakend van muziekstijlen uit stad en platteland en van de nationale muziektaal als geheel.

Thematisch en inhoudelijk is zijn muziek zeer divers, met een breed palet aan beelden: lyrisch en grotesk, humorvol en tragisch. Zijn koorwerken zijn rijk aan akoestische effecten, waardoor hij vaak als kunstenaar-componist wordt omschreven. Met moderne middelen heeft Kechakmadze originele werken gecreëerd die wortelen in de traditionele muziek van Georgië, daarom typeert men hem ook als componist-vernieuwer én als classicus. Met het componeren van kerkelijke gezangen (koralen) begon hij overigens toen Georgië nog tot de Sovjetunie behoorde, een tijd waarin religieuze muziek verboden was. Hij stelde hoge eisen aan zichzelf en vermeed propaganda en reclame voor zijn werken. Bovendien werden zijn werken tijdens zijn leven niet gepubliceerd en alleen in manuscriptvorm verspreid. Zijn nalatenschap is echter van onschatbare waarde en voedt nog steeds het repertoire van vele koren en vocale ensembles in Georgië. Met zijn talent als componist heeft Kechakmadze ook een grote bijdrage geleverd aan andere kunstgenres. Hij werkte actief samen met makers van film en theater en was de auteur van veel film- en toneelmuziek.

dr. Nana Mzhavanadze
etnomusicoloog, hoofd afdeling Internationale Betrekkingen van het Staatsfolklorecentrum van Georgië

vertaling uit het Engels door Philip Leussink (met dank aan Concertgebouw Brugge)