1. De verboden banaan

In 1973 filmt de Poolse kunstenaar Natalia Lach-Lachowicz alias Natalia LL vrouwen die op een erotische manier een banaan eten. Ken je dat ongemakkelijke gevoel waar je bang voor bent als je een banaan in het openbaar eet? Dat is precies wat de video oproept. Het werk kreeg de titel Consumer Art, een speelse maar scherpe kritiek op de consumptiemaatschappij en de mannelijke blik in de kunst.

Het werk wordt door de jaren heen steeds bekender, maar blijft gemengde reacties uitlokken. Wegens ‘onfatsoenlijk’ liet de Poolse regering in 2019 het werk uit het Nationaal Museum in Warschau halen. Wat volgde was een golf van protest. Activisten en kunstenaars deelden massaal selfies met bananen en kwamen samen voor acties om openlijk bananen te eten. De hashtag #bananowyprotest ging viraal, en de banaan werd plots niet alleen een kunstwerk, maar ook een symbool van verzet tegen censuur. De ophef leidde ertoe dat het museum de verboden vrucht toch opnieuw tentoonstelde – al was het tijdelijk. Net als een overrijpe banaan, was de censuurpoging moeilijk binnen te houden. 

Bozar haalt de spraakmakende video van Natalia LL naar Brussel. In de tentoonstelling Familiar Strangers. De Oost-Europeanen vanuit een Pools perspectief kan je het werk nog bewonderen tot en met 29 juni.

2. De banaan aan de muur

In 2019 zorgde kunstenaar Maurizio Cattelan voor opschudding in de kunstwereld met Comedian: een banaan, simpelweg met ducttape aan de muur geplakt. Wat begon als een ironische commentaar op waarde en commercie, groeide uit tot een wereldwijd fenomeen. Binnen no-time werden edities verkocht voor $120.000, en in 2024 brak het werk opnieuw records—een exemplaar wisselde van eigenaar voor $6,2 miljoen. Mensen aten de banaan, vervingen de banaan, en discussieerden over de banaan. Is het kunst? Is het een grap? Of is het juist de ultieme provocatie?

3. De volslanke banaan

We kennen de Colombiaanse kunstenaar die in 2023 overleed vooral van zijn figuren met ronde vormen. Maar hier schilderde Fernando Botero een stilleven – een nature ‘morte’ die de grenzen van het medium aftast. Met een banaan die haast uit zijn lijst lijkt te barsten en gezelschap krijgt van een handvol vliegen. Als een soort aureool zweven twee gloeiende appels boven de langwerpige vrucht, waarbij de ene iets lager hangt dan de andere en zo een subtiele, suggestieve lading toevoegt. Botero speelt met felle kleuren en accentueert de vormen van zijn objecten. Als geen ander weet hij zo een sfeer van sensualiteit en overvloed te creëren. 

4. Desolate bananen

Het gele goud komt pas tijdens de negentiende eeuw geleidelijk naar de andere kant van de oceaan. Tegen de tijd dat de Italiaanse kunstenaar Giorgio de Chirico een tros bananen schildert in zijn schilderij The Uncertainty of the Poet uit 1913, zijn ze duidelijk voorhanden in Europa. Naast een verminkt torsobeeld op een sombere piazza liggen ze uitgestrekt, machteloos, verlaten. Onzekerheid staat centraal in de sfeer van mysterie en raadselachtigheid die De Chirico probeert te creëren in zijn schilderijen uit deze periode.

5. De banaan der bananen

Tot slot had ook Andy Warhol nog een banaantje te pellen. In 1967 maakte hij het ondertussen wereldberoemde ontwerp voor de albumhoes van The Velvet Underground & Nico. Het Amerikaanse enfant terrible van de popart transformeerde een alledaags object – een banaan – in een interactieve ervaring: een sticker die fans konden pellen om een vleeskleurig stuk fruit te onthullen. Hiermee maakte Warhol van de albumhoes een tastbaar kunstwerk dat niet alleen de essentie van de popcultuur en massaconsumptie weerspiegelde, maar ook een brug sloeg tussen beeldende kunst en muziek. De iconische banaan werd al snel een universeel symbool voor de rebelse geest van de jaren ’60.