Caravan Residency 1
Cittadellarte Fondation Pistolletto Biella Italie
maart 2022
Na twee jaar van lockdowns, vernauwing van horizonten en van menselijke relaties, maakte ik precies het tegenovergestelde mee: tien dagen in het gezelschap van een dertigtal kunstenaars, curatoren en stadsactivisten. We kwamen uit Egypte, Slovenië, Turkije, Engeland, Italië, Duitsland, Griekenland, Libanon, Kroatië, Cyprus, Frankrijk en België. Aan de oevers van de Alpenbeek Cervo, in een kunstfabriek 'art for a responsible change in society' activeerden we onze gemeenschappelijke mediterrane verbeelding rond Alexandrië. Tien dagen achter gesloten deuren om elkaar te ontdekken, om artistieke technieken uit te wisselen en in dialoog te gaan over uiteenlopende stedelijke contexten. Dat is lang, maar tegelijk ook kort!
Ik stelde inmiddels een eerste portret van Brussel voor: Brussel Babel: een stad als ideale uitvalsbasis in Noordwest-Europa, net zo kosmopolitisch als een zeehaven. In de straten weerklinken 150 talen, en een op de drie inwoners komt uit het 'buitenland', voornamelijk uit het Middellandse Zeegebied. Ik beschreef mijn fascinatie voor haar schizofrenie, die het midden houdt tussen overdaad (Justitiepaleis, Hoofdstad van Europa ...) en de menselijke dimensie (dorpswijken, biomassa, transitionele stedenbouw). En hoe haar kunstenaars, activisten, en inwoners op de transitie inwerken.
Alle andere presentaties brachten drie problematieken aan het licht:
• De wisselwerking tussen formele en informele ruimten in de uitbouw van metropolen
• De waterinfrastructuur en de ecologische verbrokkeling
• De overheersende verhalen die de openbare ruimte structureren
De oorlog in Oekraïne was net uitgebroken toen we van elkaar afscheid namen. En iedereen ging naar huis, zich afvragend welke gevolgen elk van onze landen zouden ondervinden, en of de toestand in de wereld ons zou toelaten om een maand later opnieuw samen te komen in Alexandrië.
Caravan Residency 2
Alexandrië Egypte
april 2022
Inleefreis in twee groepen. Een gevoel van respijt tussen Covid en oorlog ...
Tussen formele en informele ruimten werden we op sleeptouw genomen door CLUSTER: een laboratorium voor stedelijke studies in Egypte. Curator Sarah Bahgat nam ons mee door artistieke en culturele werelden. Ik ontdekte en ervoer heel wat raakvlakken met Brussel Babel. Ik hield er een vervormde indruk aan over, als aan een reis naar een dystopie. Het had iets van een mogelijk toekomstbeeld. Als in een droom: een stad davert op haar fundamenten omdat het ondergrondse watervoorzieningssysteem verouderd is en het begeeft. Iets verderop zou een nieuwe stad worden gebouwd: een bovengrondse stad, zonder links met de ondergrond, zonder banden tussen de inwoners. Ze zou mensen huisvesten die werken en consumeren, om het overheersende verhaal van vooruitgang en rijkdom te voeden.
We lieten elkaar opnieuw achter, met het voornemen om in kleine werkgroepen in vier steden samen 'na te denken' met Alexandrië in het achterhoofd. De keuze viel op: Marseille, Nicosia, Athene en Brussel.
Caravan Residency 3
Brussel België
mei 2022
De oorlog woedt verder. Covid vervaagt in het heden, maar niet in het collectief geheugen.
Vier kunstenaars werden in Brussel ontvangen door Bozar en de Boghossianstichting: het duo Latent Community (Griekenland), Nina Kurtela (Kroatië) en Omnia Sabry (Egypte).
Ik plande drie excursies in de stad rond theoretische en gevoelsmatige problematieken.
Tijdens de eerste excursie verkenden we de stedelijke littekens: de naden tussen formele en informele ruimten in Brussel. Samen met architecten Hans Eelens & Gilles Debrun keken we aandachtig naar de afbraak van het historische hart van Brussel. Ik somde diverse manieren op waarop inwoners, kunstenaars, architecten en stedenbouwkundigen met die wonden omgaan. Datgene wat Brussel een organische dynamiek geeft, als van een levend lichaam.
Tijdens de tweede excursie volgden we de weg van het water in een Brussels stroomgebied. Die magische wandeling maakten we onder begeleiding van de Staten-Generaal van het Water. Zo kregen we te zien hoe de stad is gebouwd tegen het water, niet met het water. Vanop Hoogte 100 in Vorst over Jardin Essentiel en het moeras van Wiels tot de tuinen van de Zennevallei, maakten we kennis met inwoners die water in zijn status van 'gemeen goed' willen herstellen en er opnieuw een economische en maatschappelijke schakel van willen maken.
Tijdens de derde excursie was onze gids Georgine Dibua, een onderzoekster die pleit voor een dekolonisering van de openbare ruimte. Haar visie onthult dat wijken waar de macht gevestigd is (Europese wijk, koninklijke wijk) én culturele instellingen (Bozar) van kolonialisme doordrongen zijn. Alles begint bij de materialen waaruit gebouwen en monumenten werden opgetrokken. Van daaruit schetste ze een geschiedenis van slavernij en uitbuiting van de rijkdommen van Congo.
Naast de excursies ontmoetten de kunstenaars spelers uit de Brusselse cultuurscène. Ze bezochten tentoonstellingen, festivals, tijdelijke settings ... Ze keken ook naar de film 'Our City' van Maria Tarantino, die een intens multicultureel, multisociaal en multispatiaal portret van Brussel schetst.
In juli zien we elkaar in Biella terug, om te bekijken wat het onderzoek van de kunstenaars allemaal opleverde. Het is moeilijk om conclusies te trekken uit dit overweldigende programma, dat door alle gebeurtenissen in de wereld over amper drie maanden werd gespreid. Maar van Alexandrië tot Brussel werd ik opnieuw gegrepen door de urgentie om zorg te dragen voor ons stedelijk gemeengoed: water, openbare ruimte en collectieve trauma's. Wat hier werd gezaaid, zal daar ontkiemen!
Pauline de La Boulaye, zelfstandig Urban Curator
* Caravan: Thinking With Alexandria is een residentie georganiseerd in het kader van het Europese programma Alexandria: (Re)activating Common Urban Imaginaries. Het omvat twee residentieprogramma's (Caravan: Thinking With Alexandria en School For Sonic Memory For Sound And Urban Heritage). Die worden aangevuld met workshops en de tentoonstelling Alexandrië, vervlogen toekomsten, die in Bozar neerstrijkt van 30 september 2022 tot 8 januari 2023.
Het Europese project Alexandria: (Re)activating Common Urban Imaginaries- dat medegefinancierd wordt door het programma Creatief Europa van de Europese Unie - wordt gerealiseerd door volgende partners: het Koninklijk Museum van Mariemont (Morlanwelz), het Paleis voor Schone Kunsten - Bozar (Brussel), de Cittadellarte - Fondazione Pistoletto (Biella, Italië), het MuCEM - Museum van de beschavingen van Europa en de Middellandse Zee (Marseille), Onassis-Stegi (Athene) de Universiteit Leiden (Nederland), Kunsthal Aarhus (Denemarken) en het Undo Point Centrum voor Hedendaagse Kunst (Nicosia, Cyprus). En dit in samenwerking met de geassocieerde CLUSTER-partners (Caïro, Egypte), het Franse instituut van Alexandrië (Egypte) en Theatrum Mundi (Londen)
