Hoe heb je de structuur van het Pavillon des Amours bedacht om er de waarden van openheid in te verwerken? Hoe zetten de architecturale keuzes concreet aan tot horizontale en inclusieve uitwisselingen?

Het paviljoen, dat ik zie als een schip, is ontworpen als een ruimte voor luisterbereidheid en uitwisseling. Het is een grote ronde structuur met een dertigtal modules van gebogen metalen buizen en doeken. Deze modules zijn zo gerangschikt dat ze een geheel vormen dat lijkt op sinaasappelpartjes. Zo kunnen we de omvang aanpassen aan de omgeving. De architecturale keuzes, die in samenwerking met h2o architectes werden gemaakt, boden inspiratie voor onze respectieve overwegingen over mobiel wonen en inclusieve ruimtelijkheid. Binnenin zorgen lange kussens ervoor dat het publiek comfortabel kan gaan zitten, met de bedoeling om 'horizontaal' te luisteren. Grafisch gezien heeft het ontwerp van de module – die gevoelig en uitnodigend moest zijn – de vorm van een hart, of van haakjes, afhankelijk van het gezichtspunt. We hebben veel aandacht besteed aan de prints op het textiel aan de buitenkant, die gebaseerd zijn op aquarellen die ik samen met mijn dochter heb gemaakt. Ik wilde een chromatisch palet dat, zonder illustratief te zijn, een breed emotioneel spectrum kon uitdrukken.  Het interieur van het paviljoen is zilverkleurig. Het doet denken aan sciencefiction en daarmee aan een toekomst die we samen kunnen uitvinden. Emma Dumartheray  en Safia Kessas, die me hebben begeleid bij deze tweede editie hier in Brussel, schaarden zich ook achter het hoofddoel: de creatie van een safe space in de Hortahal. Het is een hele krachttoer in zo'n grote, drukke openbare ruimte, maar we kregen het wel voor elkaar, vooral dankzij de indeling en de aandacht voor het licht.

Welke grote maatschappelijke kwesties weerklinken in het PAV.LOV.-project?

PAV.LOV. is ontstaan uit een convergentie van tal van bekommernissen over de huidige omwentelingen: de #metoo-golf, media-aandacht voor feminicide, de opkomst van emancipatoire stemmen in feministische geschriften en podcasts, kinderrechten, de hardnekkigheid van de patriarchale structuren in de instellingen en het overheidsbeleid, en de dringende noodzaak om preventieve actie te ondernemen tegen seksueel en gendergerelateerd geweld en intimidatie onder jongeren. Hoe definiëren we liefde, welwillendheid, vriendschap?  Welke tools geven we door aan onze kinderen? Wat de aspecten van de patriarchale en kapitalistische conditionering betreft, wilde ik de rol van de privésfeer onderzoeken. Sinds de achttiende eeuw is de privésfeer het domein van de familie geworden, volgens een patriarchale opvatting, onder het gezag van de pater familias en officieus buiten het kader van het publieke recht. Het is een plek waar datgene wat zich tussen vier muren afspeelt, vaak onzichtbaar blijft, vooral als het gaat om emoties, affectieve relaties en, helaas, verschillende soorten geweld. Het gaat over het deconstrueren van wat we hebben geleerd: wat is individueel, sociaal, maatschappelijk? Dit roept vragen op over gelijkheid en rechten van minderheden. Dit project is bedoeld om een ruimte te creëren voor collectieve uitwisseling, die verder gaat dan traditionele vormen zoals literatuur, de geschreven pers of podcasts, die beperkt zijn tot een een-op-eenrelatie. 

PAV.LOV. omvat nochtans podcast-luistersessies en oefeningen zoals begeleide meditatie. Hoe verrijken deze activiteiten het programma en de reflectie op de behandelde thema's?

Ik houd van het idee om de sfeer van een tienerslaapkamer te herscheppen, waar je de middag met vrienden kan doorbrengen in een gezellige en ontspannen omgeving, ver van de openbare consumptieplaatsen. Dit paviljoen is ontworpen als een plek van rust en vertrouwen. Afgezien van parken en musea (die andere uitdagingen met zich meebrengen), zijn er maar weinig openbare ruimten waar mensen gewoon samen kunnen zijn. Hier blijven de podcasts, ook al impliceren ze een zekere vorm van consumptie, vooral tools voor ontspanning en begeleiding van overpeinzingen. Meditatie werd al in de eerste editie geïntroduceerd dankzij een buitengewoon persoon, psychopractica in emotionele intelligentie en boeddhistische non, die een sessie over welwillendheid had voorgesteld, een ingrijpend moment. In gesprekken met de Bozar-teams kwamen we uit bij het collectief Emergences, dat al snel de voor de hand liggende keuze was. Het was essentieel dat het Pavillon des Amours verschillende niveaus van samenzijn zou verwelkomen, waarbij het belang van seculiere meditatieve praktijken voor welzijn, herstel en vreedzame relaties werd erkend.

Het project gaat over de notie van 'alternatieve verhalen' rond liefde. Welke aspecten zou je willen deconstrueren of opnieuw uitvinden door middel van deze discussies en performances?

Een heleboel! [lacht] Ik ben geïnteresseerd in verhalen over vriendschap, vooral als vriendschap de liefde verrijkt om los te komen van het heteronormatieve gezin. Sinds het tijdperk van de verlichting en de opkomst van de affectieve autonomie hebben de westerse opvattingen over liefde en vriendschap ons gedrag beïnvloed. Sociologe Eva Illouz heeft het over negatieve vrijheid en hardnekkige ondergeschiktheid. Romantische liefde kan een valstrik worden voor vriendschap, door mensen te doen geloven dat ze 'van de liefde kunnen leven', waardoor een exclusieve onderlinge afhankelijkheid wordt aangewakkerd en de weg wordt vrijgemaakt voor toxische relaties. Wij mensen vormen banden en hebben een verscheidenheid aan ondersteuning nodig voor ons mentale, fysieke en economische welzijn. In een hoofdstuk van haar boek Nos puissantes amitiés staat Alice Raybaud stil bij de evolutie van vriendschap van de kindertijd tot de adolescentie, vaak nog sterk gekenmerkt door vooroordelen in verband met homoseksualiteit; of omgekeerd de systematische verdenkingen die worden geprojecteerd op gemengde vriendschappen. Bell Hooks onderzoekt de verhouding van vrouwen tot liefde en vriendschap halfweg hun leven, terwijl Dana Kaplan en Eva Illouz het seksueel kapitaal analyseren als sociaal instrument dat aspecten als succes en inzetbaarheid op de arbeidsmarkt beïnvloedt. Het is essentieel om onze relatie met het verlangen te heroverwegen, evenals onze manieren om met rouw en depressie om te gaan: hoe kunnen we een gemeenschap opbouwen rond deze ervaringen, die ons vandaag vaak in een isolement drijven? Terugkeren naar oude rituelen of nieuwe rituelen creëren kan helpen. Over onderwerpen als moederschap, het koppel en het gezin wordt vandaag veel gesproken, hetzij als een manier om eindelijk het onuitgesprokene te uiten, hetzij als een manier om alternatieve verhalen voor te stellen en zo een toolbox te creëren om los te komen van deze vaak dodelijke ketenen.

Het Pavillon des Amours is niet bedoeld ter vervanging van deze getuigenissen, maar wil een klankkast zijn waar op een collectieve manier kan worden gesproken en geluisterd.

Hoe selecteer je in het algemeen de sprekers om een verscheidenheid aan perspectieven te bevorderen en de uitwisselingen te verrijken?

Voor de programmering van deze editie heb ik nauw samengewerkt met Safia Kessas van het departement Writers and Thinkers. De gesprekken met Safia begonnen al vrij vroeg: ik heb haar eerst het programma getoond van de eerste editie, die in 2023 in Parijs plaatsvond, zodat we vanuit een gemeenschappelijke basis konden beginnen. We wilden mensen uitnodigen die een band hebben met België, idealiter wonend in of nabij Brussel. 

In Brussel wordt immers anders over liefde gesproken dan bijvoorbeeld in Zuid-Italië. Elk grondgebied heeft zijn eigen culturele referenties, overtuigingen en politieke denkwijzen die de perceptie van gender, seksualiteit en relaties beïnvloeden, zelfs in een geglobaliseerde context.

Safia kwam met veel sprekers op de proppen die ik niet kende en hielp me inspirerende persoonlijkheden te ontdekken aan de hand van nauwkeurige en verrijkende presentaties. Samenwerken met haar, een professional in het verzamelen van getuigenissen en het organiseren van gesprekken, was een waardevolle ervaring. Samen met haar werken aan dit project, dat ik aanvankelijk alleen had bedacht, bleek zeer verrijkend te zijn.